ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ ΥΨΗΛΩΝ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΠΡΑΝΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ

Η Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π την περίοδο 2008-2011 με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Π.Γ Μαρίνο ύστερα από ανάθεση του τμήματος Μελετών Βυζαντινών Μνημείων της Δ/νσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, προέβηκε στην εκπόνηση Γεωλογικής - Γεωτεχνικής Έρευνας και Διατύπωση Μέτρων Στερέωσης Υψηλών Βραχωδών Πρανών και των Υπερκείμενων Τειχών του Κάστρου Μονεμβασίας για τον προσδιορισμό των συνθηκών ευστάθειας του βραχώδους πρανούς με σκοπό την καθολική αντιμετώπιση του προβλήματος καταπτώσεων από αποκολλήσεις βράχων διαφόρων μεγεθών και όγκου. Η αναφερόμενη μελέτη ύστερα και από τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του Υπουργείου Πολιτισμού (πράξη 34/18-10-2011), εγκρίθηκε από τον Υπουργό Πολιτισμού (αριθ. απόφασης ΥΠΠΟΤ/ΔΑΒΜΜ/108520/2490/08-11-2011).

Τα μέτρα σταθεροποίησης που προτείνονται είναι:
· Ελεγχόμενη καθαίρεση όλων των επισφαλών όγκων μικρών διαστάσεων σε όλο το ύψος του πρανούς με μηχανικά μέσα.
· Καθαρισμός ριζικού συστήματος και βλάστησης από τις ασυνέχειες του πρανούς.
· Τοποθέτηση αγκυρίων βράχου (μεμονωμένα ή σε κάναβο) για τη συγκράτηση μεγάλων τεμαχών επί του πρανούς ή των λιθοκολώνων που υπάρχουν στη βάση. Τα αγκύρια θα είναι ολόσωμης πάκτωσης παθητικού τύπου.
· Τοποθέτηση μεταλλικού πλέγματος, κατάλληλα αγκυρωμένου, σε συγκεκριμένες θέσεις πάνω στο πρανές για τη συγκράτηση μεγάλων τεμαχών και την αποφυγή περαιτέρω χαλάρωσης της βραχομάζας.
· Τοποθέτηση μεταλλικών φρακτών (βραχοπαγίδων) στη βάση του πρανούς και πάνω στο πρανές σε επιλεγμένες θέσεις, συγκεκριμένης ικανότητας απορρόφησης κινητικής ενέργειας και ανάλογου με την κάθε περίπτωση ύψους.
Επειδή στη μελέτη του Ε.Μ.Π δεν περιλαμβάνονταν η σύνταξη των οικονομοτεχνικών τευχών των μέτρων στερέωσης, ο Δήμος μας σε συνεννόηση με τη Δ/νση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, ανέθεσε σε ιδιώτη μελετητή με την αριθ. πρωτ. 24687/2012 σύμβαση, τη σύνταξη οικονομοτεχνικών τευχών για έργα στερέωσης βραχωδών πρανών τα οποία παρελήφθησαν από το Δ.Σ με την αριθ. 372/2012 απόφαση του.
Ο Δήμος Μονεμβασίας με την αριθ. 248/2013 Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου αποφάσισε την υποβολή αίτησης για χρηματοδότηση στο Ε.Π Πρόγραμμα «Δυτικής Ελλάδας – Πελοποννήσου – Ιονίων Νήσων 2007-2013» Άξονας προτεραιότητας 08: «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής Πελοποννήσου» κωδικός προτεραιότητας: 54 – «Άλλα μέτρα για την προστασία του Περιβάλλοντος και την πρόληψη κινδύνων» ο οποίος συγχρηματοδοτείται από το ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), του έργου «Μέτρα Στερέωσης Υψηλών Βραχωδών Πρανών και των Υπερκείμενων Τειχών του Κάστρου Μονεμβασίας» προϋπολογισμού 2.500.000,00 ευρώ συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. 23%.
Η πρόταση εντάχτηκε με την αριθ. πρωτ. 391/2014 απόφαση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου στο Ε.Π Πρόγραμμα «Δυτικής Ελλάδας – Πελοποννήσου – Ιονίων Νήσων 2007-2013» Άξονας προτεραιότητας 08: «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής Πελοποννήσου» κωδικός προτεραιότητας: 54 – «Άλλα μέτρα για την προστασία του Περιβάλλοντος και την πρόληψη κινδύνων» αλλά με την αριθ. πρωτ. 4738/2014 απόφαση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου ανακλήθηκε λόγω των υπεράριθμων εντάξεων (overbooking) στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Δυτική Ελλάδα - Πελοπόννησος - Ιόνιοι Νήσοι" 2007-2013.
Στη συνέχεια και ύστερα από συνεννόηση του Δήμου Μονεμβασίας με την Περιφερειακή Αρχή, το έργο λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που είχε για τον Αρχαιολογικό χώρο, επανυποβλήθηκε από την Περιφέρεια Πελοποννήσου για αξιολόγηση στο πλαίσιο της Νέας Προγραμματικής Περιόδου στο Ε.Π Πρόγραμμα «Δυτικής Ελλάδας – Πελοποννήσου – Ιονίων Νήσων 2014 -2020, όπου με σχετική απόφαση του περιφερειάρχη κ. Παναγιώτη Νίκα εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου με συνολικό Π/Υ 2.500.000,00€
Οι εργασίες που περιλαμβάνονται αφορούν:
1. Καθαιρέσεις επικρεμάμενων βραχωδών τεμαχών συνολικού όγκου 1.500 κυβικών μέτρων: Για τα τεμάχη που είναι μικρότερα από 1 κ.μ., τα οποία είναι αποκομμένα πάνω στο πρανές, θα γίνει η καθαίρεση άμεσα με μόνη εξαίρεση την περίπτωση που υποσκάπτουν τμήμα των υπερκειμένων τειχών της Ανω Πόλης, οπότε τότε δεν θα πραγματοποιηθεί καμία απόσπαση. Τα τεμάχη μεγάλων διαστάσεων, μεγαλύτερα από 5 κ.μ. δεν είναι δυνατό να καθαιρεθούν, κυρίως για λόγους ασφαλείας, και θα σταθεροποιηθούν με συστηματική αγκύρωση.
2. Κατασκευές Λιθοδομών: Σε συνέχεια των εργασιών καθαίρεσης των βράχων μπορεί να γίνει, τοπικά και όπου κρίνεται αποτελεσματικό, κατασκευή λιθόκτιστων τοιχίων για την στήριξη μεγάλων τεμαχών. Η λιθοδομή θα κτιστεί με πέτρες από το πρανές και κονίαμα παρόμοιου χρώματος με αυτό του βράχους.
3. Αγκυρώσεις μεμονωμένων τεμαχών: Για τη σταθεροποίηση μεγάλων τεμαχών και για την εξασφάλιση της ευστάθειας τους θα γίνει χρήση παθητικών αγκυρίων καθώς στην περίπτωση που υπάρχει κάποια αστοχία αυτών, οι βραχοπαγίδες θα αδυνατήσουν να τα συγκρατήσουν. Για τα τεμάχη των οποίων ο όγκος δεν ξεπερνά τα 5 έως 10 κ.μ. θα χρησιμοποιηθεί σημειακή αγκύρωση ενώ για τα τεμάχη των οποίων ο όγκος υπερβαίνει τα 10 κ.μ. θα χρησιμοποιηθεί συστηματική αyκύρωσή τους σε κατάλληλο κάναβο. Συγκεκριμένα θα αγκυρωθούν 55 τεμάχια συνολικού εκτιμώμενου όγκου 1947,5 κ.μ. και απαιτηθούν 190 αγκύρια.
4.Τοποθέτηση μεταλλικού πλέγματος: Θα τοποθετηθεί μεταλλικό πλέγμα πάνω στο πρανές το οποίο θα είναι κατάλληλα στερεωμένο με συστηματική αγκύρωση σε κάναβο στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) σε θέσεις όπου η βραχόμαζα είναι έντονα κερματισμένη και χαλαρωμένη, β) σε θέσεις που δεν είναι δυνατό να γίνουν συστηματικές καθαιρέσεις τεμαχών λόγω πιθανής υποσκαφής υπερκείμενων τεμαχών, γ) σε θέσεις στο ανώτερο τμήμα του πρανούς (στέψη) όπου δεν είναι δυνατό να γίνουν καθαιρέσεις τεμαχών λόγω πιθανής υποσκαφής των τειχών της Ανω Πόλης, δ) σε θέσεις όπου εμφανίζονται λιθοκολώνες στη βάση του πρανούς ύψους αρκετών μέτρων, ε) σε Θέσεις όπου εμφανίζονται επικρεμάμενοι βράχοι πάνω από κατοικίες στη βάση του πρανούς. Συνολικά το πλέγμα θα τοποθετηθεί σε οκτώ θέσεις συνολικής επιφάνειας 2.100 τ.μ. με μέσο υψόμετρο τοποθέτησης 80 – 100 μέτρα.
5. Κατασκευή και Τοποθέτηση Βραχοπαγίδων: Θα τοποθετηθούν βραχοπαγίδες (μεταλλικοί φράκτες) τόσο στον πόδα του πρανούς όσο και επάνω στο πρανές σε 9 σημεία.
6.Σταθεροποιητικά έργα: Η εκτέλεση των εργασιών στο χαμηλό τμήμα του πρανούς, μπορεί να γίνει με την κατασκευή ικριωμάτων κατά μήκος του πρανούς και σε ύψος που κατά θέσεις μπορεί να φτάνει τα 15 μέτρα. Για την πρόσβαση σε υψηλά σημεία του πρανούς όπου θα τοποθετηθούν τα μεταλλικά πλέγματα και οι βραχοπαγίδες, η μεταφορά των υλικών στη βάση και στη στέψη του πρανούς θα γίνεται με τη χρήση ελικοπτέρου.
7. Ενόργανη παρακολούθηση: Για την παρακολούθηση του ρυθμού μετακίνησης μεγάλων τεμαχών του πρανούς καθώς και επιλεγμένων βραχωδών τεμαχών που θα καθοριστούν κατά τις εργασίες στερέωσης, θα γίνει τοποθέτηση οργάνων παρακολούθησης.

Ενδεικτικό χρονικό διάστημα υλοποίησης της πράξης: Ιούνιος 2020 – Απρίλιος 2022.