Οι επαγγελματίες της Απιδιάς και τα χαμένα επαγγέλματα του 20ου αιώνα

 

Οι επαγγελματίες της Απιδιάς και τα χαμένα επαγγέλματα του 20ου αιώνα.
Καταγράφοντας την συλλογική μνήμη του τόπου μας, διασώζουμε όλα εκείνα τα στοιχεία που πρέπει να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές. Συνήθως η παράδοση αυτή μεταβιβάζεται προφορικά και βιωματικά, μέσα από διηγήσεις ανθρώπων που γνώριζαν τις βιοποριστικές εργασίες των κατοίκων του χωριού. Ξετυλίγοντας το κουβάρι του χρόνου, διαπιστώνουμε ότι ο 20ος αιώνας ξεκίνησε με τα πόδια ριζωμένα στον προηγούμενο, καθώς στην πορεία δέχθηκε δυο πολύ ισχυρά σοκ με τους παγκόσμιους Πολέμους. Ακολουθεί ο εμφύλιος και από τότε έως το τέλος της δεκαετίας του 1970, το μεταναστευτικό ρεύμα γίνεται όλο και πιο μαζικό. Οι άνθρωποι που παρέμειναν στο χωριό ασχολήθηκαν κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ κάποια επαγγέλματα που ασκήθηκαν κατά περιόδους, σήμερα δεν υπάρχουν, καθώς τα απορρόφησε η τεχνολογία. Αμυγδαλιές, χαρουπιές, αμπέλια, σιτάρι, κριθάρι, βίκο, κουκιά, οπωροκηπευτικά, ελιές, εσπεριδοειδή και παραγωγή καπνού από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στις ξεχασμένες καλλιέργειες του χωριού συγκαταλέγεται η παραγωγή λιναριού για την κατασκευή ανθεκτικού νήματος, καθώς και η εκτροφή μεταξοσκώληκα για την παραγωγή του κουκουλιού, μιας και η περιοχή διέθετε πολλές μουριές. Η άρδευση γινόταν από πηγές ή πηγάδια που μέχρι σήμερα αναβλύζουν μνήμη και ιστορία, χρησιμοποιώντας για άντληση μαγγάνια και πετρελαιομηχανές.

Τα καφενεία του χωριού ήταν τόπος συγκέντρωσης των ανδρών και πηγή πληροφόρησης κάθε είδησης. Μέσα στα σύννεφα καπνού των τσιγάρων οι θαμώνες αντάλλαζαν απόψεις, έπαιζαν χαρτιά ή τάβλι και απολάμβαναν τον καφέ τους. Το γλυκό του κουταλιού, η βανίλια και το χάρτινο κουτί με τα λουκούμια στην άχνη, είχαν περίοπτη θέση στον ξύλινο μπουφέ και δίπλα τους μικρά πιατάκια, φλιτζάνια και ποτήρια. Στο ξύλινο ψυγείο του πάγου υπήρχαν, πορτοκαλάδες, λεµονάδες, μπύρες και γκαζόζες, ενώ στον τοίχο ψηλά βρισκόταν μια ξύλινη κατασκευή µε μικρά χωρίσματα που φυλασσόντουσαν οι τράπουλες. Αρκετά από αυτά τα καταστήματα λειτουργούσαν και ως ταβέρνες διαθέτοντας εκλεκτούς κρασομεζέδες. Το βραδάκι υπό το φως του λούξ περνούσε ο πρόεδρος του χωριού για να κουβεντιάσει με τους δημότες του, ο παπάς του χωριού για να δει αυτούς που δεν πήγαιναν στην εκκλησία, ο αγροφύλακας για να ακούσει τυχόν παράπονα ή καταγγελίες για αγροζημιές, αλλά και εκείνοι που αναζητούσαν εργάτες στην δούλεψη τους για την επόμενη μέρα. Τα οικογενειακά παντοπωλεία ή μπακάλικα αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά της τοπικής κοινωνίας, καθώς τα ράφια τους ήταν γεμάτα από κονσέρβες, ζάχαρες, ζυμαρικά, όσπρια και αλεύρι σε σακιά, μπακαλιάρο, παστές σαρδέλες, ρέγκες, καραμέλες, μπαχαρικά και άλλα απαραίτητα είδη για το μαγείρεμα της νοικοκυράς. Πάνω στον πάγκο υπήρχε η ζυγαριά με τα δράμια και πίσω στα ράφια ψηλά, τσιγάρα, σπίρτα, τσακμακόπετρες, λαμπόγυαλα, φυτίλι και αμίαντος για λάμπες υγραερίου. Ωστόσο τα καταστήματα αυτά μπορεί να μην είχαν «Ζήκο», είχαν όμως ποιότητα και γεύσεις μιας άλλης εποχής. Οι άνθρωποι που εργάστηκαν ως καταστηματάρχες ήταν, ο Τσιγκάρης Ηλίας και οι υιοί του Αθανάσιος και Παναγιώτης, ο Μπουτσούρης Αθανάσιος, ο Μπουλουχέρης Παναγιώτης του Αριστείδη, ο Σίδερης Ηλίας του Σπυρίδων, ο Κουτσουμπός Χρήστος και ο υιός του Παναγιώτης, ο Δήμας Δημήτριος του Πολυζώη, ο Παπαλεξίου Παναγιώτης του Γεωργίου, ο Μπουτσούρης Παύλος του Γεωργίου, ο Φούρκας Ιωάννης του Παναγιώτη, οι Αφοι Αθανάσιος και Γεώργιος Μακρής του Μιλτιάδη, ο Θεοδωρακάκος Δημήτριος του Κωνσταντίνου, ο Καρακίτσος Αθανάσιος του Κωνσταντίνου, ο Μακρής Παναγιώτης του Αθανασίου, ο Σάρρος Κωνσταντίνος του Μιχαήλ, ο Θεοδωρακάκος Νικόλαος του Παναγιώτη, ο Κόκκορης Χρήστος του Μιχαήλ και ο Δημογιαννάκης Γεώργιος του Ιωάννη. Ο Κόκκορης Χρήστος του Μιχαήλ και ο Σάρρος Κωνσταντίνος του Μιχαήλ, ήταν οι βασικοί συντελεστές ενός αναπόσπαστου τμήματος επικοινωνίας, καθώς διαχειρίζονταν το μοναδικό τηλεφωνικό δίκτυο εκείνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του αντικειμένου της μεταβίβασης των τηλεγραφημάτων.

Οι γυναίκες στο χωριό εκείνη την εποχή ήταν οι πιο σκληρά εργαζόμενες, καθώς μετείχαν ενεργά στη διαδικασία της γεωργικής παραγωγής, ενώ παράλληλα έκαναν όλες τις δουλειές του σπιτιού. Ορισμένες από αυτές είχαν γνώσεις πρακτικής ιατρικής, όπως η Θωμόπουλου Μαργαρίτα συζ. Νικολάου ως μαμή (Μαία) και η Θεοδωρακάκου Αιμιλία συζ, Ιωάννη Χαλικιά για ορθοπεδική φροντίδα. Με την ενδυμασία ασχολούνταν οι μοδίστρες, Αικατερίνη Μακρή συζ. Αθανασίου, η Αρκούδη Μαρία του Στυλιανού, η Κουτσουμπού Μαρία συζ. Παναγιώτη, η Κουτσουμπού Χρυσάνθη του Νικολάου, η Ευαγγελία συζ. Μιχαήλ Λάμπρου, η Θεοδωρακάκου Στέλλα του Ιωάννη και η Αγιονικολαϊτη Ελένη συζ. Απόστολου Λάμπρου. Οι κομμώτριες Παρασκευή συζ. Αθανασίου Δρουγγάνη και η Στρατηγούλα συζ. Νικ. Χριστόφυλου, είχαν ως επί το πλείστον γυναικεία πελατεία.

Στο γενικό εμπόριο δραστηριοποιούνταν αρχικά οι Αφοί Μιχαήλ Σάρρου, η εταιρία Γρηγορίου και Μιχαήλ Π. Θεοδωρακάκου και μετέπειτα ο Παναγιώτης Μιχαήλ Θεοδωρακάκος με βιομηχανικά είδη και αντιπροσωπεία τρακτέρ. Τα πρώτα χρόνια ορισμένοι κάτοικοι του χωριού χρησιμοποιούν σούστες (μονόκαρα) με δύο τροχούς σε άλογο, όπως οι Αφοι Νικολάου Καλοδήμα, ο Κυράνης Δημήτριος του Παναγιώτη, ο Κώστας Μιχαήλ του Λαζάρου, ο Τσολομύτης Νικόλαος του Αθανασίου, ο Βλάχος Κωνσταντίνος του Παναγιώτη και ο Βλάχος Χρήστος του Γεωργίου. Ακολουθούν τα τρακτέρ για επαγγελματική και ιδιωτική χρήση και τα πρώτα που έρχονται στο χωριό τα φέρνουν, οι Αφοι Κοντινάκης Αθανάσιος και Χρήστος του Γεωργίου, οι Αφοι Νικολάου Καλοδήμα, ο Αγριόδημας Αθανάσιος του Μιχαήλ, ο Μπούτσαλης Νικόλαος του Χρήστου, ο Αλεξανδρής Γρηγόριος του Παναγιώτη και ο Κοντινάκης Χρήστος του Μιχαήλ. Για τον ίδιο λόγο εφοδιάζονται με τρίκυκλα, ο Κώστας Αντώνιος του Κωνσταντίνου, ο Θεοδωρακάκος Δημήτριος του Κωνσταντίνου, ο Λαζαράκης Παναγιώτης του Λαζάρου και ο Χριστόφιλος Νικόλαος του Ιωάννη. Οι πρώτοι επαγγελματίες αυτοκινητιστές με φορτηγά είναι, ο Κοντινάκης Γεώργιος του Χρήστου, με τους υιούς του Χρήστο και Θανάση, ο Λαζαράκης Λάζαρος του Νικολάου και οι Αφοι Μακρής Αθανάσιος και Γεώργιος του Μιλτιάδη, οι οποίοι μεταφέρουν πάσης φύσεως εμπορεύματα, αγροτικά προϊόντα και οικοδομικά υλικά. Οι οδηγοί ταξί (αγοραίο), Σάρρος Θεόδωρος του Μιχαήλ, Καλοδήμας Γεώργιος του Νικολάου, Θεοδωρακάκος Κωνσταντίνος του Χρήστου, Κοντινάκης Ιωάννης του Γεωργίου, Κοντινάκης Αθανάσιος του Γεωργίου και Σπανός Παναγιώτης του Γεωργίου, ήταν αυτοί που μετέφεραν το επιβατηγό κοινό σε οποιοδήποτε προορισμό. Οι χειριστές μηχανημάτων για χωματουργικές και οικοδομικές εργασίες, όπως ο Λαζαράκης Γεώργιος του Νικολάου, ο Δικαιάκος Νικόλαος του Ιωάννη και ο Μπατσάκης Κωνσταντίνος του Χρήστου, συνέβαλαν καθοριστικά στην διαμόρφωση της άγονης γης, προκειμένου αυτή να γίνει εκμεταλλεύσιμη. Οι χειριστές κομπρεσέρ Αφοι Γεώργιος και Χρήστος Μπατσάκης του Κωνσταντίνου, εργαζόταν στην διάνοιξη πηγαδιών αλλά και σε πάσης φύσεως παρεμφερείς εργασίες. Στο εμπόριο καυσίμων οι πρώτες χειραντλίες με μονάδα μέτρησης σε γαλόνια, τοποθετούνται στα καταστήματα Σάρρου Κωνσταντίνου του Μιχαήλ, Μακρή Παναγιώτη του Αθανασίου και Θεοδωρακάκου Παναγιώτη του Μιχαήλ, ο οποίος εν συνεχεία την αντικαταστεί με αυτόματη σε λίτρα (1970) και αργότερα λειτουργεί το πρώτο αμιγώς πρατήριο υγρών καυσίμων των Αφων Γεωργίου και Ιωάννη Λάμπρου του Αντωνίου. Οι αγροφύλακες, Θεοδωρακάκος Μιχαήλ (Τσιμιχάλης), Θωμόπουλος Αθανάσιος, Λάμπος Δημήτριος του Παναγιώτη και Φούρκας Αθανάσιος του Ιωάννη, ήταν εκείνοι που είχαν ως κύριο μέλημα την φύλαξη των αγρών και την δίωξη κάθε αγροτικού αδικήματος. Οι κουρείς ή μπαρμπέρηδες, είχαν ως επί το πλείστον ανδρική πελατεία και ήταν, ο Μακρής Θεόδωρος του Νικολάου, ο Σαρρής Ιωάννης του Αλεξάνδρου, ο Μπουτσούρης Νικόλαος του Γεωργίου, ο Σπανός Κωνσταντίνος του Αντωνίου, ο Κοντινάκης Θεόδωρος του Νικολάου, ο Σπανός Παναγιώτης του Γεωργίου, ο Κουτσουμπός Αντώνιος του Κωνσταντίνου και ο Θεοδωρακάκος Γρηγόριος του Δημητρίου. Τα λιοτρίβια με τις μυλόπετρες παρήγαν ένα ακόμη εισόδημα που λάδωνε οικονομικά τις οικογένειες του χωριού. Ο Αρκούδης Στυλιανός του Σταύρου, ο Καλοδήμας Ευάγγελος του Νικολάου, ο Μοίρας, Παναγιώτης του Δήμου, ο Μπούτσαλης Νικόλαος του Χρήστου, ο Ντέντες Γεώργιος του Θεοδώρου και ο Σιδέρης Γεώργιος του Πολυζώη, δραστηριοποιούνταν σε αυτόν το τομέα. Οι μελισσοκόμοι, Κόκκορης Χρήστος του Μιχαήλ, Κουτσουμπός Παναγιώτης του Χρήστου, Λαμπράκος Νικόλαος του Κωνσταντίνου και Λάμπρος Ιωάννης του Παναγιώτη με τον υιό του Χρήστο, ασχολούνταν με την παραγωγή μελιού. Οι τυροκόμοι Δημογιαννάκης Γεώργιος του Ιωάννη και Λαζαράκης Παναγιώτης του Λαζάρου, προμηθεύονταν γάλα από τους κτηνοτρόφους της ευρύτερης περιοχής. Ο (Ν)τελάλης Παναγιώτης Σπανός "γνωστός ως Πίπης", ήταν εκείνος που διαλαλούσε στους κατοίκους τα νέα που έφταναν. Ανακοίνωνε φωναχτά τις αποφάσεις των υπηρεσιών, ενημέρωνε για τις δημοπρασίες και τις εκδηλώσεις που θα γίνονταν και διαφήμιζε τα εμπορεύματα που θα έφερναν στο χωριό οι πραματευτάδες. Οι αλωνιστάδες, ήταν εκείνοι που με την βοήθεια των ζώων έκαναν το αλώνισμα των σιτηρών στα επίπεδα στρογγυλά αλώνια με το λιθόστρωτο δάπεδο. Τέτοια αλώνια είχε ο Αρκούδης Γρηγόριος, ο Γρηγορίου Γεώργιος, ο Θωμάκος Αναστάσιος, ο Κομηνός Δημήτριος του Κωνσταντίνου, ο Μανιατάκος Γεώργιος του Νικολάου και ο Πολίτης Κωνσταντίνος του Ευαγγέλου. Για την διαδικασία αλευροποίησης των σιτηρών υπήρχαν μυλωνάδες, οι Γρηγορίου Γεώργιος - Θεοδωρακάκος Μιχαήλ και οι Αφοι Νικολάου Καλοδήμα με αλευρόμυλους, ενώ οι Δημογιαννάκης Ιωάννης του Νικολάου, Μοίρας Μιχαήλ του Γεωργίου και Παπαλεξίου Ιωάννης του Γρηγορίου είχαν νερόμυλους. Οι δραγάτες, Δήμας Γεώργιος του Παναγιώτη και Βλαχοδημητράκος Σταύρος, είχαν το ρόλο ενός είδους ιδιωτικού φύλακα αγρών, οι οποίοι εργάζονταν την περίοδο που υπήρχε καρποφορία και ορισμένες φορές πληρώνονταν σε είδος. Οι χτίστες, Δικαιάκος Αντώνιος και υιός Ιωάννης, ο Τριανταφύλλης Παναγιώτης και ο Χριστόφιλος Νικόλαος του Ιωάννη, ήταν αυτοί που πελεκούσαν την πέτρα και κατασκεύαζαν τις λιθοδομές με συνδετική ύλη την λάσπη. Οι ασβεστοποιοί, Λεωτσάκος Νικόλαος (πατέρας του πρωτοπρεσβύτερου Μιχαήλ), Κουτσουμπός Παναγιώτης του Αντωνίου και Λαζαράκης Νικόλαος του Λαζάρου, έφτιαχναν στα καμίνια τους τον ασβέστη, για να χρησιμοποιηθεί ως απαραίτητο οικοδομικό υλικό, καθώς και για λόγους υγιεινής με τη μορφή επιχρίσματος, στα σπίτια, στους στάβλους, στα κοτέτσια, σε μαντρότοιχους, αλλά και στα δέντρα ως προστασία από τα μυρμήγκια και τα παράσιτα. Οι σαγματοποιοί, Κώστας Αντώνιος του Κωνσταντίνου, Σαρρής Αλέξανδρος με το υιό του Παναγιώτη και Γραμματικάκης Θεόδωρος του Μιχαήλ, "ήταν οι ράφτες των ζώων" σε άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια, καθώς δεν υπήρχε σπιτικό που να μην είχε ένα ή δυο ζωντανά. Κατασκεύαζαν τα σαμάρια που χρησίμευαν ως κάθισμα του αναβάτη, αλλά και για να στερεώσουν επάνω τους διάφορα αντικείμενα. Παράλληλα φρόντιζαν και για τα παπούτσια τους (πετάλωμα), το οποίο απαιτούσε μεγάλη εμπειρία και δεξιοτεχνία. Ο Κώστας Αντώνιος του Κωνσταντίνου άσκουσε παράλληλα και το επάγγελμα του ξυλουργού (μαραγκός). Οι σιδεράδες, Τσολομύτης Δημήτριος του Αθανασίου, Κόκκορης Κωνσταντίνος του Γεωργίου και ο Χελιώτης Λεωνίδας του Νικολάου, κατασκεύαζαν στο αμόνι απαραίτητα γεωργικά εργαλεία, όπως άροτρα, αξίνες (κασμάδες), τσάπες, τσεκούρια, δρεπάνια, σφυριά, βαριές, αλλά και διάφορα σιδερένια εξαρτήματα όπως πέταλα, καρφιά, μασιές, και μεντεσέδες. Οι ντενεκετζήδες, Κώνστας Ευάγγελος του Θεοδώρου και Μπατσάκης Χρήστος (από τον Άγιο Δημήτριο, αλλά ασκούσε το επάγγελμα στην Απιδιά), κατασκεύαζαν χρηστικά αντικείμενα νοικοκυριού, όπως χωνιά, λύχνους, ποτιστήρια, κουβάδες, τεπόζιτα , μπρίκα και σουρωτήρια. Ο ράπτης Καρακίτσος Γεώργιος του Κωνσταντίνου, έραβε παντελόνια και σακάκια με βάση κάποιο σχέδιο και σύμφωνα με την επιθυμία του πελάτη. Οι Ρακοκαζανάδες, Θεοδωρακάκος Γεώργιος του Παναγιώτη και Λαζαράκης Νικόλαος του Λαζάρου, είχαν λινό και παρήγαγαν τσίπουρο από κατάλοιπα μούστου. Ο γανωτής Βλάχος Χρήστος του Γεωργίου, αναλάμβανε το γαλβανισμό και το στίλβωμα των χάλκινων οικιακών σκευών. Ο γυρολόγος Μακρής Ιωάννης του Θεοδώρου, μετέφερε τις πραμάτειες στους ώμους του, είτε φορτώνοντας το εμπόρευμα στο άλογο και είχε ότι του ζητούσαν. Οι βαρελοποιοί Δημήτριος και Μιχαήλ Κυράνης του Παναγιώτη, που κατασκεύαζαν βαρελόσχημα και σκαφοειδή σκεύη από ξύλο, ενώ παράλληλα ασχολούνταν και με την κατασκευή κεραμοσκεπών. Ο πολυτεχνίτης, ζωγράφος και αγιογράφος Μυστακίδης Ιωάννης, έργα του οποίου διασώζονται μέχρι και σήμερα. Ο βυρσοδέψης, Τσακίρης Γεώργιος του Βασιλείου, που ασκούσε ένα από τα αρχαιότερα επαγγέλματα στον κόσμο ως τεχνίτης κατεργασίας δέρματος. Εκείνο όμως που γνώρισε άνθιση χάρη στα μονοπάτια και τους χωμάτινους δρόμους του χωριού, ήταν το επάγγελμα του τσαγκάρη, καθώς επιδιόρθωναν συχνά φθαρμένα παπούτσια. Την τέχνη αυτή ασκούσε ο Αρκούδης Ιωάννης του Δημητρίου, ο Δρουγγάνης Αθανάσιος του Δημητρίου, ο Τσιγγάρης Παναγιώτης του Ηλία, ο Σπανός Ευάγγελος του Παναγιώτη (ο οποίος έκανε και χρέη υδραυλικού), ο Μακρής Πολυζώης του Θεοδώρου, ο Καρακίτσος Παναγιώτης του Κωνσταντίνου, ο Λάμπρος Μιχαήλ του Ιωάννη και ο Κωστάκης Γεώργιος του Ιωάννη, μετέπειτα ιερέας. Από την δεκαετία του 1950 έως και τα τέλη του περασμένου αιώνα, οι κάτοικοι της Απιδιάς στάθηκαν τυχεροί ως προς την παροχή ιατρικής φροντίδας, καθώς ο ιατρός Κούκος Παναγιώτης του Ιωάννη διέμενε μόνιμα στο χωριό, ασκώντας την επαγγελματική του ιδιότητα. Ορισμένοι άνθρωποι θυμούνται, ότι χρησιμοποιούσε ως μέσο μετακίνησης την μοτοσυκλέτα του, μάρκας BSA και άλλοτε το κόκκινο FIAT, του οποίου το πόρτ μπαγκάζ ήταν κινούμενο φαρμακείο.

Περί τα τέλη του 20ου αιώνα δημιουργούνται νέες επιχειρήσεις, όπως τα πρώτα συνεργεία αυτοκινήτων και τρακτέρ, ο Λάμπρος Ιωάννης του Αντωνίου δραστηριοποιείται στο χωριό και Θεοδωρακάκος Παναγιώτης του Θεοδώρου στον Άγιο Ιωάννη Απιδέας. Οι Αφοι Αθανάσιος και Γεώργιος Μακρής του Μιλτιάδη δραστηριοποιούνται στην παραγωγή φυτωρίων, ο Κοντινάκης Θεόδωρος του Νικολάου και ο Παυλάκης Δημήτριος του Γεωργίου στον χώρο της εστίασης, ο Λαζαράκης Γεώργιος του Νικολάου στην παραγωγή σκυροδέματος και οι Αφοι Παυλάκης Θεόδωρος και Παναγιώτης του Αλεξάνδρου, στην αρτοποιία.

Και κάπως έτσι, μέσα από προσωπικές αφηγήσεις των ηλικιωμένων ανθρώπων του τόπου μας, προσεγγίζεται το αληθινό πρόσωπο του παρελθόντος της Απιδιάς. Μπορεί τότε η ατμόσφαιρα να ήταν θολή, όχι από την αιθαλομίχλη των εργοστασίων αλλά από την σκόνη του χωματόδρομου, αφού η άσφαλτος άργησε να φτάσει στις γειτονιές του χωριού. Σήμερα όμως όλα αυτά είναι μια γλυκιά ανάμνηση, από την εποχή που εκείνη η σκόνη ήρθε και κάλυψε αρκετά από τα παραπάνω επαγγέλματα, τοποθετώντας τα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Υ.Γ. Ευχή μου να καταγραφούν κι άλλα στοιχεία που εγώ δεν μπόρεσα να συλλέξω. Λοιπές δραστηριότητες και ονοματεπώνυμα που δεν συμπεριλαμβάνονται, τελούν εν αγνοία μου.

Παναγιώτης Λαλούσης