Μ.Μανουσάκης - Στο Κυπαρίσσι Λακωνίας για γυρίσματα του «Βαρδιάνου στα σπόρκα» με θέμα τη χολέρα του 1865

Η ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΕΡΤ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΣΟΥ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

Ιστορικός πυρήνας του διηγήματος είναι η χολέρα που έπληξε την Ευρώπη το 1865 και είχε εξαπλωθεί στην Αίγυπτο και την Κωνσταντινούπολη. Τα καράβια που περνούν από τα επίφοβα λιμάνια μπαίνουν καραντίνα σε ένα ξερονήσι. Αφηγείται την ιστορία της γρια-Σκεύως, η οποία μεταμφιέζεται σε άντρα, εξαπατά όλους τους υγειονομικούς και γίνεται βαρδιάνος, φύλακας δηλαδή, στα σπόρκα, τα μολυσμένα, επιχόλερα καράβια, προκειμένου να σώσει το γιο της που είναι άρρωστος σε ένα από αυτά που έχουν μπει στην καραντίνα.

Η επιλογή ενός διηγήματος που πραγματεύεται μια πανδημία προφανώς δεν ήταν τυχαία…

Όντως, δεν το επέλεξα τυχαία. Η ιστορία διαδραματίζεται πριν από 160 χρόνια. Αυτό που μας αποκαλύπτει ο Παπαδιαμάντης είναι το πώς λειτουργεί η κοινωνία κάτω από συγκεκριμένες πιέσεις. Βλέπουμε ακριβώς τις ίδιες συμπεριφορές των ανθρώπων, τόσο του απλού κόσμου όσο και της πολιτικής αρχής. Είναι σαν να μην έχει περάσει ούτε μία ημέρα απ’ όταν γράφτηκε η νουβέλα, όχι μόνο εξαιτίας της αφορμής, του κεντρικού θέματος, αλλά κυρίως λόγω αυτής της ιδιαίτερης ικανότητας του Παπαδιαμάντη να περιγράφει την κοινωνία και τους χαρακτήρες με έναν απίστευτο ειρωνικό σαρκασμό, με κομμάτια χιούμορ μέσα σε όλη αυτή την τραγική και βαριά ατμόσφαιρα που διακατέχει μια κοινωνία η οποία απειλείται από την πανδημία. Βρίσκει ευκαιρία και κάνει μια πάρα πολύ σκληρή αλλά εποικοδομητική κριτική. Είναι φοβερά σύγχρονο το έργο.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ο ΒΑΡΔΙΑΝΟΣ ΣΤΑ ΣΠΟΡΚΑ (1893) διηγείται την ιστορία της γρια-Σκεύως, πού μεταμφιέζεται σε άντρα και γίνεται βαρδιάνος (φύλακας) στα σπόρκα (μολυσμένα, επιχόλερα καράβια), προκειμένου να σώσει το γιο της. Ιστορικός πυρήνας του διηγήματος είναι η χολέρα που έπληξε την Ευρώπη το 1865 και τα αυστηρά μέτρα προφύλαξης που έλαβε τότε η ελληνική κυβέρνηση. Το διήγημα ωστόσο δεν αναδίδει οσμή θανάτου, όπως εύστοχα είχε επισημάνει και η Ακρόπολις (13.8.1893) που το φιλοξένησε, στο σχετικό σημείωμα της: Πρόκειται περί χολερικών αναμνήσεων. Αλλά μακράν πας φόβος. Εις τον Βαρδιάνον δεν εκτυλίσσονται στυγναί και απαίσιαι εικόνες τόπων έρημουμένων υπό της χολέρας. Δεν προβάλλει εις την ιστορίαν αυτήν η απελπισία και το πένθος της χολέρας [...]. Ο Βαρδιάνος δεν είναι συρραφή απελπιστικών εικόνων είναι διήγημα έχον μεν βάσιν χολερικάς αναμνήσεις, άλλ' εξεικονιζομένας υπό του τερπνού και εύθυμου καλάμου του συγγραφέως. Η φιλοσοφία του κ. Παπαδιαμάντη είναι εύθυμος, και αν που εις τον Βαρδιάνον εκτίθεται καμμία εικών λυπηρά, έπεται όμως αμέσως άλλη ευχάριστος, απολαυστική, γελαστή. Εν τω όλω του το νέον διήγημα θα κατάκτηση, είμεθα βέβαιοι, τους αναγνώστας του, και καθ' ας ημέρας δεν λείπει ό λόγος περί χολέρας, ο Βαρδιάνος θα αποτελέση εύθυμον αντίρροπον κατά του φόβου και της λύπης ην γεννά η ανάγνωσις των περί των προόδων της φοβεράς νόσου ειδήσεων.