Η Υπερ - Αιωνόβια Ελιά της Απιδιάς "Η Μεγάλη Κυρία" του Παναγιώτη Λαλούση

Το δέντρο τούτο προερχόμενο από τα βάθη του χρόνου γνώρισε Βυζαντινούς δεσπότες, Φράγκους και Ενετούς ηγεμόνες, Οθωμανούς κατακτητές κι έζησε την Ελληνική Επανάσταση. Επιβίωσε από πολέμους, πυρκαγιές και λεηλασίες και αποτελεί πλέον ένα αξιόλογο "μνημειακό ελαιόδεντρο", άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων του χωριού, την ιστορία του και τον πολιτισμό του. Αν και το πέρασμα του χρόνου σμίλεψε το ξύλινο κορμί του δίδοντας του ανάγλυφες παραστάσεις, αυτό παρέμεινε αγέρωχο και συνέχισε να προσφέρει τους πολύτιμους καρπούς του. Μοναδική του τροφή το ξηρό έδαφος και το νερό από τα νέφη. Ποιος το φύτεψε, ποιος το μπόλιασε, ποιοι το κλάδευαν και ποιοι λάμβαναν τα πολύτιμα δώρα του. Πόσες γενεές γενεών άραγε. Πόσοι είχαν ξαποστάσει κάτω από τον ίσκιο του και τι ιστορίες θα μπορούσε να μας διηγηθεί εάν είχε λαλιά.

Αυτό το ζωντανό απομεινάρι του μακρινού πολιτισμού μας αποφασίσαμε να το διατηρήσουμε ζωντανό, για να μπορέσει να συνεχίσει το διάβα του μέσα στον χρόνο, δρομολογώντας διαδικασίες αναγνώρισης του, ως Μνημείο της Φύσης. Το οφείλουμε σε αυτούς που το φρόντιζαν, σε αυτούς που θα έρθουν αλλά και στο ίδιο το δέντρο.
Η συγκεκριμένη ελιά ανήκει στην ποικιλία της Μυρτολιάς (Σμυρτολιά ή Μουρτολιά) που καλλιεργείτε κυρίως στον τόπο μας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 260 μέτρων, έχει κλαδευτεί πρόσφατα για ενδυνάμωση και έχει ύψος 8 μέτρων. Τα φύλλα της έχουν πράσινο ανοικτό χρωματισμό, ο καρπός της έχει ωοειδές σχήμα και μέσο βάρος 2,5 gr. Η αναλογία σάρκας προς πυρήνα του καρπού είναι 3,9 / 1. με περιεκτικότητα των φρούτων σε λάδι να φτάνει το 24%. Η ποικιλία αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή ελαιόλαδου πολύ υψηλής ποιότητας και είναι ανθεκτική στο κρύο και την ξηρότητα.
Ενδεικτικά στοιχεία μεγέθους:
Περίμετρο βάσης κορμού: 14.10 m. - Διάμετρο βάσης κορμού Β/Δ προς Ν/Α: 5 m. - Διάμετρο βάσης κορμού Β/Α προς Ν/Δ: 4.50 m. - Ύψος κορμού - από το έδαφος ανά βραχίονες: α) 1.20 m. β) 2m. γ) 2 m. δ) 3.15 m. - Περίμετρος κορμού σε ύψος 0,75 m: 9.20 m. - Περίμετρος κορμού σε ύψος 1 m: 9 m. - Περίμετρος κορμού σε ύψος 1.20 m: 9.05 m. - Περίμετρος κορμού σε ύψος 1.50 m: 9.50 m. - Διάμετρος κορμού σε ύψος 0.75 m: Β/Α προς Ν/Δ: 3 m. Διάμετρος κορμού σε ύψος 1. m: Β/Α προς Ν/Δ: 3,20 m. - Διάμετρος κορμού σε ύψος 1. 20 m: Β/Α προς Ν/Δ: 3,25 m. - Διάμετρος κορμού σε ύψος 1.50 m: Β/Δ προς Ν/Α: 3.70 m. - Διάμετρος κορμού σε ύψος 1.50 m: Β/Α προς Ν/Δ: 3.30 m. - Εσωτερικά ο κορμός φέρει περιμετρική σπηλαίωση.
Η υπεραιωνόβια Ελιά βρίσκεται εντός οικισμού, μέσα σε μια συστάδα παλαιών ελαιόδεντρων που εφάπτονται με τόν δρόμο και σε απόσταση 38 μέτρων από την ανατολική είσοδο του Κοιμητηρίου της Απιδιάς (Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου), με συντεταγμένες, 36.885301, 22.795487.
Εδώ κρίνουμε σκόπιμονα προβούμε στην παρακάτω αντιπαραβολή θέτοντας εις γνώση σας, τα εξής στοιχεία:
α) η κυρηχθείσα ελιά ως Μνημείο της Φύσης, Αετονυχολιά Καλαμών που βρίσκεται σε οικόπεδο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Καλαμάτα, έχει περίμετρο κορμού 9 μέτρα και διάμετρο 3 μέτρα. Η εκτιμώμενη ηλικία του αειθαλούς δένδρου ήταν 800 ετών, ωστόσο η έρευνα του Δρ. δασολόγου Παν. Μπαζίγου, Γεν. Δ/ντή Περιφερείας Πελοποννήσου, που βασίσθηκε στο δείγμα δύο τρυπανιδίων, τα οποία πήρε κατά την αυτοψία που διενήργησε στις 23 Αυγούστου 2001, έδωσε την απίστευτη ηλικία των 1733 χρόνων κατά προσέγγιση. [η συγκεκριμένη ελιά ανήκει στην ποικιλία Καλαμών και είναι λογικό το δέντρο αυτό να έχει μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης από την ξερική Μυρτολιά της Απιδιάς. Βρίσκεται σε εύκρατο κλίμα με περισσότερες βροχοπτώσεις και σε υψόμετρο μόλις 14 μέτρων].
β) η Μνημειακή ελιά των Βουβών του Κολυμβαρίου Κρήτης θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα δέντρα στον κόσμο και έχει ηλικία περίπου 3.000 ετών. Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,9 μέτρα από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο 3.70 μέτρα, περίμετρο 8,10 μέτρα ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 4,53 μέτρα και περίμετρο 12,55 μέτρα. [η ελιά των Βουβών ανήκει στην ποικιλία Τσουνάτη και βρίσκεται σε υψόμετρο 272].
Αν λοιπόν συγκρίνουμε τα δεδομένα της χρονολόγησης των ανωτέρω δέντρων, τότε η Ελιά της Απιδιάς πιθανόν να διανύει την δεύτερη χιλιετία της ή να την έχει ήδη διανύσει. Προς απόδειξη τούτου, εφόσον μέρη του δέντρου πληρούν τις ερευνητικές προϋποθέσεις (απουσία καρδιόξυλου) θα δρομολογηθούν όλες εκείνες οι διαδικασίες που προσδιορίζουν την ακριβή χρονολόγηση του με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα.
Δυστυχώς όμως τα αιωνόβια δέντρα στην χώρα μας δεν τυγχάνουν την ανάλογη προστασία (πέραν της αγάπης των ιδιοκτητών), με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να ξεριζώνονται για την διάνοιξη δρόμων χωρίς να μεταφυτεύονται, ή απλώς να κόβονται (εξαιτίας της οικονομικής κρίσης) για καυσόξυλα.
Ευχαριστούμε τον Κύριο Νικόλαο Γεωργίου Μανιατάκο (ιδιοκτήτη της υπερ-αιωνόβιας ελιάς) για την δωρεά του δέντρου, στην Ενορία της Απιδέας.
Το Εκκλησιαστικό συμβούλιο έχει αποδείξει διαχρονικά με πράξεις το ενδιαφέρον του για την πολιτιστική μας κληρονομιά και σήμερα γίνεται αρωγός στην ανάδειξη του φυσικού μας πλούτου.