Μ.ΚΟΥΡΗ: "Η περιβαλλοντική αλλά και η πολιτιστική κληρονομιά -υλική και άυλη- συνδέονται άρρηκτα διαμορφώνοντας ένα πολιτισμικό τοπίο, που αποτελεί το «σπίτι» των ανθρώπων αλλά και της ποικιλόμορφης χλωρίδας και πανίδας."

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Μπορείτε να μας πείτε με λίγα λόγια τι είναι το Δ.Π.Μ.Σ. που διευθύνετε;

Έχω την τιμή να διευθύνω το διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Μάνατζμεντ και Τεχνολογίες στην Πολιτιστική Κληρονομιά» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Αποτελεί σύμπραξη τεσσάρων τμημάτων του Πανεπιστημίου μας και τα μαθήματα υλοποιούνται στο Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού στον Μυστρά και στις εγκαταστάσεις του Τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων στον Κλαδά. Εμπνευστής και δημιουργός του πρωτοποριακού αυτού προγράμματος υπήρξε ο αείμνηστος Καθηγητής Νίκος Ζαχαριάς, που είχε το όραμα να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα σπουδών, που συνδυάζει αρμονικά το πεδίο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς με το σύγχρονο Management και τις Νέες Τεχνολογίες, καλύπτοντας έτσι ένα κενό που υπήρχε στον ελλαδικό ακαδημαϊκό χώρο. Σήμερα το πρόγραμμα προσφέρει στέρεο, διεπιστημονικό θεωρητικό υπόβαθρο καθώς και πρακτικά εργαλεία και δεξιότητες αιχμής στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθιστώντας τους αποφοίτους μας απαραίτητους και ανταγωνιστικούς στη σύγχρονη αγορά εργασίας. Πιστεύουμε δε ότι η λειτουργία του ΔΠΜΣ στην περιοχή της Σπάρτης μπορεί πραγματικά να ενισχύσει τις επιδιωκόμενες στρατηγικές πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης της πόλης και των περιχώρων της. Ήδη συμβάλλει στην επιστημονική διερεύνηση του πολιτισμικού αποθέματος της περιοχής, στην εξέταση προοπτικών βιώσιμης ανάπτυξης με βάση τον πολιτισμό και στον σχεδιασμό καινοτόμων προτάσεων με μεγάλο ενδιαφέρον για την περιοχή. Άλλωστε, αρκετοί από τους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας προέρχονται από τη Σπάρτη ειδικότερα και τη Λακωνία γενικότερα, δηλαδή ανθρώπους που γνωρίζουν θεωρητικά αλλά και βιωματικά την περιοχή, τον πολιτισμό, τις ανάγκες και τη δυναμική της.

2. Ποιο είναι το θέμα της παρουσίασής σας στο Φόρουμ;

Το θέμα της παρουσίασής μου είναι ο ελαιοτουρισμός με έμφαση στην υλική και στην άυλη κληρονομιά της Ελιάς. Πρόκειται για ένα θέμα που αφορά πολύ τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές, και επομένως τη Λακωνία. Θα παρουσιάσω μερικά από τα αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού έργου, το Olive4All «Πολιτισμός της Ελιάς για την Αειφόρο Ανάπτυξη», και τα οποία αφορούν το προφίλ, τη συμπεριφορά και τις επιθυμίες των τουριστών της ελιάς.

3. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η σύνδεση ανάμεσα στην αρχαιολογία, την πολιτιστική κληρονομιά και τον πράσινο τουρισμό στη Σπάρτη;

Η περιβαλλοντική αλλά και η πολιτιστική κληρονομιά -υλική και άυλη- συνδέονται άρρηκτα διαμορφώνοντας ένα πολιτισμικό τοπίο, που αποτελεί το «σπίτι» των ανθρώπων αλλά και της ποικιλόμορφης χλωρίδας και πανίδας. Το περιβάλλον και η πολιτιστική κληρονομιά μπορούν να αξιοποιηθούν σε αναπτυξιακές πολιτικές – μεταξύ των οποίων εντάσσεται και ο τουρισμός. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, όλες αυτές οι πολιτικές θα πρέπει ως αφετηρία και αρχικό στόχο να έχουν την ποιοτική αναβάθμιση του κοινωνικού, του πολιτισμού και του φυσικού περιβάλλοντος των κατοίκων, ώστε κατ’ αρχάς εκείνοι να γνωρίζουν, να απολαμβάνουν και να χαίρονται τον τόπο τους. Έχοντας κατακτήσει αυτό, στην συνέχεια οι πολιτισμικοί και περιβαλλοντικοί πόροι μπορούν να αξιοποιηθούν με στόχο την τουριστική ανάπτυξη, πάντα όμως υπό το πρίσμα της αειφορίας.

4. Ποια θεωρείτε ότι είναι η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα για τη σωστή διαχείριση θεμάτων όπως η αρχαιολογία, ο πολιτισμός ή ο βιώσιμος τουρισμός;

Πρώτο βήμα είναι η κατάκτηση της γνώσης από το ευρύ κοινωνικό σύνολο, δηλαδή η μελέτη και η κατανόηση της ιστορίας, της σημασίας, των αναγκών και των προκλήσεων των περιβαλλοντικών και των πολιτισμικών πόρων αλλά και της κοινότητας, όπου ζουν. Επίσης, χρειάζεται να γίνει κατανοητή η έννοια της αειφόρου ή βιώσιμης ανάπτυξης και αντιληπτός ο μακροπρόθεσμος ορίζοντάς της. Είναι σημαντικό να μη θυσιάζεται το μέλλον και η βιωσιμότητα των πόρων μιας κοινότητας στον βωμό μικρόπνοων, βραχυπρόθεσμων συμφερόντων. Υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα τόσο από τον εθνικό όσο και από τον διεθνή χώρο, όπου η μη βιώσιμη, λανθασμένη διαχείριση των πόρων στο πλαίσιο του τουρισμού κατασπατάλησε τους πόρους, μόλυνε και επιβάρυνε το περιβάλλον και τα μνημεία, διέστρεψε την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα και την άυλη κληρονομιά και, εν τέλει, κατέστρεψε τον ίδιο τον προορισμό. Οι τουρίστες μπορούν πάντα να αναζητήσουν νέους, «παρθένους» προορισμούς. Όμως οι ντόπιοι θα αναγκαστούν να παραμείνουν σε ένα «συλημένο», κατεστραμμένο τοπίο.

5. Πώς πιστεύετε ότι το workshop με θέμα «Εργαστήριο Καταγραφής & Ψηφιοποίησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση ζητημάτων όπως η αρχαιολογία, ο πολιτισμός και ο βιώσιμος τουρισμός στην πόλη μας;

Το workshop αυτό προσφέρεται από το ΔΠΜΣ «Μάνατζμεντ και Τεχνολογίες στην Πολιτιστική Κληρονομιά» υπό την εποπτεία του Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Βασίλη Πουλόπουλου και της διδάσκουσας Δρ. Βάγιας Παναγιωτίδη. Η ψηφιοποίηση — είτε στη μορφή καταγραφής και καταλογογράφησης, είτε στη δημιουργία ψηφιακών διδύμων — αποτελεί πλέον ένα αναντικατάστατο εργαλείο τεκμηρίωσης και μελέτης σχεδόν σε κάθε επιστημονικό πεδίο. Στον χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς, η αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών όπως σαρωτές δομημένου φωτός, φωτογραμμετρικά μέσα και εναέρια καταγραφή (drones) έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο μελέτης, αποθήκευσης, διάχυσης και προστασίας μνημείων και αντικειμένων. Η εξοικείωση με τέτοιου είδους τεχνολογικά εργαλεία είναι κρίσιμη για το ανθρώπινο δυναμικό στον χώρο του Πολιτισμού — είτε πρόκειται για την ανάπτυξη και διαχείριση ψηφιακών αποθετηρίων, είτε για τη δημιουργία εικονικών μουσείων, εκπαιδευτικών παιχνιδιών ή άλλων ψηφιακών εφαρμογών.

Πρωτοβουλίες όπως το «Εργαστήριο Καταγραφής & Ψηφιοποίησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», στο πλαίσιο του 1ου Τοπικού Φόρουμ Σπαρτιατικών Σπουδών, έρχονται να καλύψουν αυτό ακριβώς το κενό: τη δυνατότητα εξοικείωσης με τα εργαλεία, τις πρακτικές και τις προοπτικές που ανοίγονται όταν ο Πολιτισμός συναντά την τεχνολογία. Αν το δούμε συνολικά, η εκπαίδευση και η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών στην αρχαιολογία, τον πολιτισμό και τον τουρισμό προσφέρει σημαντικά οφέλη όπως την απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων σε τεχνολογίες όπως η 3D αποτύπωση, το GIS, η φωτογραμμετρία και η τεκμηρίωση μνημείων, η ενίσχυση της καταγραφής και μελέτης της τοπικής ιστορίας και της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ταυτόχρονα ενισχύει τη διασύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τον βιώσιμο τουρισμό, εμπλουτίζοντας την εμπειρία του επισκέπτη μέσα από ψηφιακά μέσα και διαδραστικές προσεγγίσεις. Αποτελεί κίνητρο για την ενεργοποίηση της τοπικής κοινότητας και τη συμμετοχή νέων επαγγελματιών στον σχεδιασμό πολιτιστικών δράσεων καθώς και τη δημιουργία βάσεων για μελλοντικές συνεργασίες, ερευνητικά προγράμματα και καινοτόμες τουριστικές ή εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες. Η υλοποίηση ενός τέτοιου εργαστηρίου δεν προσφέρει απλώς τεχνική κατάρτιση, αλλά ενισχύει τη συμμετοχική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, προάγει την καινοτομία και ανοίγει τον δρόμο για μια πιο βιώσιμη, δημοκρατική και τεκμηριωμένη προσέγγιση του πολιτισμού στην πράξη.

6. Τι πιστεύετε ότι θα αποκομίσει το κοινό από τη συμμετοχή του στο Φόρουμ;

Το Φόρουμ προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία: το πρόγραμμά του είναι πλούσιο και περιλαμβάνει εκλεκτούς ομιλητές που ασχολούνται ερευνητικά με την περίπτωση της Σπάρτης και της Λακωνίας γενικότερα, καθώς και πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Έτσι, η παρακολούθηση των παρουσιάσεων μπορεί να παράσχει στους συμμετέχοντες μια σφαιρική εικόνα πολλών και ποικίλων θεματικών που αφορούν τη βιώσιμη διαχείριση του υλικού και του άυλου πολιτισμικού αποθέματος καθώς και των περιβαλλοντικών πόρων της περιοχής. Έτσι, όσοι το παρακολουθήσουν θα έχουν την ευκαιρία να αποκομίσουν νέες γνώσεις, να γνωρίσουν αναπτυξιακές προκλήσεις και προοπτικές, να προβληματιστούν και να διαμορφώσουν ιδέες για νέες δράσεις καθώς και να έρθουν σε επαφή και να συνομιλήσουν με ειδικούς των κλάδων του πολιτισμού, του περιβάλλοντος και του τουρισμού.