Ο θαλασσόκεδρος του Αγ. Σπυρίδωνα της Ελαφονήσου, στο «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης»
Λαλούσης Παναγιώτης
Ο θαλασσόκεδρος του Αγ. Σπυρίδωνα της Ελαφονήσου, στο «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης»
Προσεγγίζοντας δράσεις που στόχο έχουν την ανάδειξη της φυσικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, προβάλουμε την ιστορική ταυτότητα του τόπου μας και συμβάλουμε στην διαφύλαξη της συλλογικής μνήμης. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», που τελούσε υπό την Αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», η Ελαφόνησος έδωσε το δικό της παρόν, καθώς η δράση του «Δικτύου» απευθυνόταν όχι μόνο στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στις τοπικές κοινωνίες. Σύμφωνα με απόφαση του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας, ο υπερήλικας Κέδρος - Άρκευθος (Juniperus oxykedrus ssp Marcocarpa), που βρίσκεται στην νησίδα του Αγίου Σπυρίδωνος και απέχει 12 m από την θάλασσα, εντάχθηκε στο εν λόγω «Δίκτυο», καθώς σχετίζεται με ιστορίες και γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. H μακραίωνη παρουσία του στο χώρο τεκμηριώνεται από τον αργό ρυθμό ανάπτυξης του, αλλά και από την περίμετρο της βάσης του, που διακλαδίζεται σε επιμέρους κορμούς υπό δενδρώδη μορφή και φθάνει τα 8,40 m. Η διάμετρος της κόμης του ανέρχεται σε 12,50 m και το ύψος του σε 8 m.
Οι πολυάριθμες αναφορές στα ημερολόγια των πλοίων του Αγώνα, εις Βάτικα, εις τας Βοιάς και Ελαφονησίων, στα οποία καταγράφονται οι πολεμικές επιχειρήσεις και η καθημερινότητα των πληρωμάτων, «καθιστούν» τον Κέδρο «αυτόπτη» και «αυτήκοο» μάρτυρα των όσων διαδραματίστηκαν στον Όρμο Βατίκων και στην παράκτια ζώνη του. Η περίοπτη θέση του πριν την ίδρυση του ναού (1858), του έδινε το πλεονέκτημα να «αγναντεύει» πρώτος την είσοδο των πλοίων στην προκεχωρημένη ναυτική βάση του Όρμου, αλλά και όσων ταξίδευαν στους θαλάσσιους δρόμους του Κάβο Μαλιά, του Στενού της Ελαφονήσου και του Λακωνικού κόλπου. Ένα εκ των πολλών γεγονότων που έλαβαν χώρα μπροστά στα «μάτια» του, ήταν η φοβερή έκρηξη της πυριτιδαποθήκης στο μπριγαντίνο «Νηρεύς», στις 12/6/1825, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του κυβερνήτη Αθανάσιου Κριεζή, του αδερφού του Δημήτρη και 48 μελών του πληρώματος. Από τα πλοία που αγκυροβόλησαν δίπλα του «είδε» τον Μιαούλη, τον Σαχτούρη, τον Σαχίνη, τον Πινότση, τον Ανδρούτσο κ.α. ναυμάχους, που συμμετείχαν στον ναυτικό αγώνα κατά του οθωμανικού στόλου. Από τις φρεγάτες, τα πυρπολικά, τα μπρίκια και τις γολέτες, «άκουσε» Ψαριανούς, Υδραίους, Μανιάτες, Σπετσιώτες και Βατικιώτες αγωνιστές, να ονειρεύονται μια ελεύθερη χώρα. Πλησίον του, επισκευάστηκαν πλοία των ελληνικών και συμμαχικών δυνάμεων και κάτω απ̕ τον ίσκιο του κάθισαν οι πρώτοι οικιστές του νησιού, όπως, ο Σταυριανός Αρώνης και ο Πασχάλης Γερακαράκης, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα. Προεπαναστατικά ακόμη «έζησε» την αντάρα της Βενετοτουρκικής ναυμαχίας στο Λεπτό Κάβο στις 20 Ιουλίου 1718, αλλά και την διάσωση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε μία συμβολική αργότερα για το έθνος ημέρα (25 Μαρτίου 1806). Δέκα χρόνια μετά, «αντίκρισε» τους Τούρκους να οδηγούν με προορισμό την παλιά Μονεμβάσια τον πατέρα και τον μικρό αδερφό του Νικηταρά (Άγιο Ιωάννη Τουρκολέκα), καθώς και τον γιό του καπετάν Ζαχαρία Μπαρμπιτσιώτη, τον Αναγνώστη, τους οποίους αποκεφάλισαν στην αυλή του Ιερού Ναού του «Ελκομένου Χριστού» στις 16 Οκτωβρίου 1816.
Μέσω αυτής της δράσης, αναδείχθηκαν «άγνωστες» πτυχές που έχουν να κάνουν με την ιστορική ταυτότητα του κάθε τόπου, αλλά και με τα βιολογικά χαρακτηριστικά του καθενός δέντρου. Το ζωντανό αυτό στοιχείο της φυσικής μας κληρονομιάς, που έχει «δει» την ιστορία να περνάει μπροστά από τα μάτια του, ενσωματώνει πάνω του μνήμες, δοξασίες και μαρτυρεί με την μακροζωία του, την πολιτισμική ταυτότητα των ανθρώπων που οργάνωσαν τη ζωή τους στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη το σεβασμό που έχουν επιδείξει για την προστασία του αρκετές γενιές πριν από εμάς, αναγνωρίζουμε την υποχρέωση που έχουμε για να το διατηρήσουμε και να το κληροδοτήσουμε στις μέλλουσες γενεές.
Η έρευνα καταγραφής στην Πελοπόννησο, κατέδειξε 71 δέντρα ελευθερίας, που συνδέονται με σημαντικά γεγονότα, μύθους και παραδόσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Για τον Νομό Λακωνίας, στην λίστα του «Δικτύου» έχουν ενταχθεί τα εξής έξι (6) αιωνόβια δέντρα:
● Απιδέα: Ελιά, Δήμος Ευρώτα
● Άρνα: Πλάτανος, Δήμος Σπάρτης
● Βαχός: Βελανιδιά, Δήμος Ανατολικής Μάνης
● Γεωργίτσι: Πλάτανος, Δήμος Σπάρτης
● Ελαφόνησος: Κέδρος, Δήμος Ελαφονήσου
● Καστάνια: Πλάτανος, Δήμος Ανατολικής Μάνης
Ο σιωπηλός μάρτυρας της τοπικής ιστορίας της Ελαφονήσου, θα σημανθεί με ειδική μεταλλική ετικέτα που φιλοτέχνησε η καταξιωμένη σε διεθνές επίπεδο ζωγράφος, Joanna Kordos που ζει στη Μελβούρνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο της ετικέτας, είναι εμπνευσμένο από την εμβληματική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, φέρει το λογότυπο του εν λόγω «Δικτύου» καθώς και το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», το οποίο έχει εγκριθεί από την εν λόγω Επιτροπή. Η ομογενής καλλιτέχνης σχεδιάζει να φιλοτεχνήσει στο μέλλον, σειρά ζωγραφικών έργων με θέμα τα αιωνόβια δέντρα του «Δικτύου», ώστε να καταστήσει γνωστή την κληρονομιά τους στο διεθνές κοινό. Στο πλαίσιο εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO (2003), η χώρα μας εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή ομόφωνα αποφάσισε (Σεπτέμβριος 2024), να υποβληθεί πρόταση ανάδειξης του «Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», ως «Καλή Πρακτική», για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, (Απρίλιος 2025). Παράλληλα, στόχος του «Ινστιτούτου» είναι ο σχεδιασμός ενός φωτογραφικού λευκώματος με το σύνολο των εν λόγω δέντρων ελευθερίας της Πελοποννήσου, καθώς και η δημιουργία ενός ειδικού ντοκιμαντέρ για την ανάδειξή τους.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στο Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας, για την «ενσωμάτωση» της Ελαφονήσου σε μια τόσο σημαντική δράση. Να ευχαριστήσω τους κυρίους Παναγιώτη Αρώνη (Τσουλάκο) και Χρήστο Κοντάκο, οι οποίοι με βοήθησαν να καταγράψω ορισμένα τοπόσημα που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα της περιοχής. Τον Δήμο Ελαφονήσου και τους δημότες του, για το ενδιαφέρον που έδειξαν όταν πληροφορήθηκαν την συμμετοχή της νήσου σε αυτήν την μοναδική δράση. Ειδικά όμως θέλω να ευχαριστήσω για την εξαίρετη συνεργασία μας, τον κύριο Δημοσθένη Κορδό, ιδρυτή του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας και υποψήφιο Διδάκτωρ Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, η οποία ξεκίνησε με την διαδικασία ένταξης στο εν λόγω «Δίκτυο» της υπεραιωνόβιας ελιάς της Απιδέας (Μνημείο της Φύσης) και συνεχίστηκε με τον θαλασσόκεδρο της Ελαφονήσου. Το γεωγραφικό στίγμα του δέντρου στον χάρτη της Google, θα προσελκύσει ακόμη περισσότερους επισκέπτες που θέλουν να «διανύσουν» τα σημεία που μαρτυρούν τον αγώνα για την απελευθέρωση του έθνους. Τέλος, ο μνημειακός Κέδρος θα μπορούσε να αποτελέσει για την μαθητική κοινότητα, εστία εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με διαγωνισμούς ζωγραφιάς, σκίτσου, φωτογραφίας ή ποίησης.
Παναγιώτης Λαλούσης.
Προσεγγίζοντας δράσεις που στόχο έχουν την ανάδειξη της φυσικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, προβάλουμε την ιστορική ταυτότητα του τόπου μας και συμβάλουμε στην διαφύλαξη της συλλογικής μνήμης. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», που τελούσε υπό την Αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», η Ελαφόνησος έδωσε το δικό της παρόν, καθώς η δράση του «Δικτύου» απευθυνόταν όχι μόνο στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στις τοπικές κοινωνίες. Σύμφωνα με απόφαση του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας, ο υπερήλικας Κέδρος - Άρκευθος (Juniperus oxykedrus ssp Marcocarpa), που βρίσκεται στην νησίδα του Αγίου Σπυρίδωνος και απέχει 12 m από την θάλασσα, εντάχθηκε στο εν λόγω «Δίκτυο», καθώς σχετίζεται με ιστορίες και γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. H μακραίωνη παρουσία του στο χώρο τεκμηριώνεται από τον αργό ρυθμό ανάπτυξης του, αλλά και από την περίμετρο της βάσης του, που διακλαδίζεται σε επιμέρους κορμούς υπό δενδρώδη μορφή και φθάνει τα 8,40 m. Η διάμετρος της κόμης του ανέρχεται σε 12,50 m και το ύψος του σε 8 m.
Οι πολυάριθμες αναφορές στα ημερολόγια των πλοίων του Αγώνα, εις Βάτικα, εις τας Βοιάς και Ελαφονησίων, στα οποία καταγράφονται οι πολεμικές επιχειρήσεις και η καθημερινότητα των πληρωμάτων, «καθιστούν» τον Κέδρο «αυτόπτη» και «αυτήκοο» μάρτυρα των όσων διαδραματίστηκαν στον Όρμο Βατίκων και στην παράκτια ζώνη του. Η περίοπτη θέση του πριν την ίδρυση του ναού (1858), του έδινε το πλεονέκτημα να «αγναντεύει» πρώτος την είσοδο των πλοίων στην προκεχωρημένη ναυτική βάση του Όρμου, αλλά και όσων ταξίδευαν στους θαλάσσιους δρόμους του Κάβο Μαλιά, του Στενού της Ελαφονήσου και του Λακωνικού κόλπου. Ένα εκ των πολλών γεγονότων που έλαβαν χώρα μπροστά στα «μάτια» του, ήταν η φοβερή έκρηξη της πυριτιδαποθήκης στο μπριγαντίνο «Νηρεύς», στις 12/6/1825, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του κυβερνήτη Αθανάσιου Κριεζή, του αδερφού του Δημήτρη και 48 μελών του πληρώματος. Από τα πλοία που αγκυροβόλησαν δίπλα του «είδε» τον Μιαούλη, τον Σαχτούρη, τον Σαχίνη, τον Πινότση, τον Ανδρούτσο κ.α. ναυμάχους, που συμμετείχαν στον ναυτικό αγώνα κατά του οθωμανικού στόλου. Από τις φρεγάτες, τα πυρπολικά, τα μπρίκια και τις γολέτες, «άκουσε» Ψαριανούς, Υδραίους, Μανιάτες, Σπετσιώτες και Βατικιώτες αγωνιστές, να ονειρεύονται μια ελεύθερη χώρα. Πλησίον του, επισκευάστηκαν πλοία των ελληνικών και συμμαχικών δυνάμεων και κάτω απ̕ τον ίσκιο του κάθισαν οι πρώτοι οικιστές του νησιού, όπως, ο Σταυριανός Αρώνης και ο Πασχάλης Γερακαράκης, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα. Προεπαναστατικά ακόμη «έζησε» την αντάρα της Βενετοτουρκικής ναυμαχίας στο Λεπτό Κάβο στις 20 Ιουλίου 1718, αλλά και την διάσωση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε μία συμβολική αργότερα για το έθνος ημέρα (25 Μαρτίου 1806). Δέκα χρόνια μετά, «αντίκρισε» τους Τούρκους να οδηγούν με προορισμό την παλιά Μονεμβάσια τον πατέρα και τον μικρό αδερφό του Νικηταρά (Άγιο Ιωάννη Τουρκολέκα), καθώς και τον γιό του καπετάν Ζαχαρία Μπαρμπιτσιώτη, τον Αναγνώστη, τους οποίους αποκεφάλισαν στην αυλή του Ιερού Ναού του «Ελκομένου Χριστού» στις 16 Οκτωβρίου 1816.
Μέσω αυτής της δράσης, αναδείχθηκαν «άγνωστες» πτυχές που έχουν να κάνουν με την ιστορική ταυτότητα του κάθε τόπου, αλλά και με τα βιολογικά χαρακτηριστικά του καθενός δέντρου. Το ζωντανό αυτό στοιχείο της φυσικής μας κληρονομιάς, που έχει «δει» την ιστορία να περνάει μπροστά από τα μάτια του, ενσωματώνει πάνω του μνήμες, δοξασίες και μαρτυρεί με την μακροζωία του, την πολιτισμική ταυτότητα των ανθρώπων που οργάνωσαν τη ζωή τους στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη το σεβασμό που έχουν επιδείξει για την προστασία του αρκετές γενιές πριν από εμάς, αναγνωρίζουμε την υποχρέωση που έχουμε για να το διατηρήσουμε και να το κληροδοτήσουμε στις μέλλουσες γενεές.
Η έρευνα καταγραφής στην Πελοπόννησο, κατέδειξε 71 δέντρα ελευθερίας, που συνδέονται με σημαντικά γεγονότα, μύθους και παραδόσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Για τον Νομό Λακωνίας, στην λίστα του «Δικτύου» έχουν ενταχθεί τα εξής έξι (6) αιωνόβια δέντρα:
● Απιδέα: Ελιά, Δήμος Ευρώτα
● Άρνα: Πλάτανος, Δήμος Σπάρτης
● Βαχός: Βελανιδιά, Δήμος Ανατολικής Μάνης
● Γεωργίτσι: Πλάτανος, Δήμος Σπάρτης
● Ελαφόνησος: Κέδρος, Δήμος Ελαφονήσου
● Καστάνια: Πλάτανος, Δήμος Ανατολικής Μάνης
Ο σιωπηλός μάρτυρας της τοπικής ιστορίας της Ελαφονήσου, θα σημανθεί με ειδική μεταλλική ετικέτα που φιλοτέχνησε η καταξιωμένη σε διεθνές επίπεδο ζωγράφος, Joanna Kordos που ζει στη Μελβούρνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο της ετικέτας, είναι εμπνευσμένο από την εμβληματική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, φέρει το λογότυπο του εν λόγω «Δικτύου» καθώς και το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», το οποίο έχει εγκριθεί από την εν λόγω Επιτροπή. Η ομογενής καλλιτέχνης σχεδιάζει να φιλοτεχνήσει στο μέλλον, σειρά ζωγραφικών έργων με θέμα τα αιωνόβια δέντρα του «Δικτύου», ώστε να καταστήσει γνωστή την κληρονομιά τους στο διεθνές κοινό. Στο πλαίσιο εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO (2003), η χώρα μας εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή ομόφωνα αποφάσισε (Σεπτέμβριος 2024), να υποβληθεί πρόταση ανάδειξης του «Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», ως «Καλή Πρακτική», για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, (Απρίλιος 2025). Παράλληλα, στόχος του «Ινστιτούτου» είναι ο σχεδιασμός ενός φωτογραφικού λευκώματος με το σύνολο των εν λόγω δέντρων ελευθερίας της Πελοποννήσου, καθώς και η δημιουργία ενός ειδικού ντοκιμαντέρ για την ανάδειξή τους.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στο Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας, για την «ενσωμάτωση» της Ελαφονήσου σε μια τόσο σημαντική δράση. Να ευχαριστήσω τους κυρίους Παναγιώτη Αρώνη (Τσουλάκο) και Χρήστο Κοντάκο, οι οποίοι με βοήθησαν να καταγράψω ορισμένα τοπόσημα που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα της περιοχής. Τον Δήμο Ελαφονήσου και τους δημότες του, για το ενδιαφέρον που έδειξαν όταν πληροφορήθηκαν την συμμετοχή της νήσου σε αυτήν την μοναδική δράση. Ειδικά όμως θέλω να ευχαριστήσω για την εξαίρετη συνεργασία μας, τον κύριο Δημοσθένη Κορδό, ιδρυτή του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας και υποψήφιο Διδάκτωρ Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, η οποία ξεκίνησε με την διαδικασία ένταξης στο εν λόγω «Δίκτυο» της υπεραιωνόβιας ελιάς της Απιδέας (Μνημείο της Φύσης) και συνεχίστηκε με τον θαλασσόκεδρο της Ελαφονήσου. Το γεωγραφικό στίγμα του δέντρου στον χάρτη της Google, θα προσελκύσει ακόμη περισσότερους επισκέπτες που θέλουν να «διανύσουν» τα σημεία που μαρτυρούν τον αγώνα για την απελευθέρωση του έθνους. Τέλος, ο μνημειακός Κέδρος θα μπορούσε να αποτελέσει για την μαθητική κοινότητα, εστία εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με διαγωνισμούς ζωγραφιάς, σκίτσου, φωτογραφίας ή ποίησης.
Παναγιώτης Λαλούσης.
.jpg)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου