Ὁ Μητροπολίτης Μάνης ὡς ὁμιλητής στή Σχολή Γονέων Ἱ.Μητροπόλεως Μονεμβασίας καί Σπάρτης



Παρακάτω παραθέτουμε τήν ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μάνης:

Ἡ χριστιανική ἀγωγή τῶν παιδιῶν

Τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μάνης κ. Χρυσοστόμου Γ’

1. Ὅταν μοῦ δόθηκε τό θέμα τῆς ὁμιλίας: «Ἡ χριστιανική ἀγωγή τῶν παιδιῶν», ἀμέσως ἦλθε στό νοῦ μου, ἡ δέηση πρός τόν Κύριον: «Τήν νεότητα παιδαγώγησον». Αὐτή τήν σύντομη προσευχή, ὡς γνωστόν, τήν βρίσκουμε στή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί εἶναι ἐξόχως σημαντική. Δέηση, παράκληση καί εὐχή ὅλων μας. Τό περιεχόμενό της περικλείει τήν δυναμική τῆς προσωπικότητας τοῦ νέου ἀνθρώπου, ἀλλά συνάμα καί τήν ἀξία τῆς διαπαιδαγώγησης. Καί βέβαια γνωρίζει ὁ σοφός Μέγας Βασίλειος, τί σημαίνει νεότητα καί πόσα προβλήματα παρουσιάζονται κατ' αὐτήν τήν ἡλικία καί πόσο δύσκολο εἶναι τό ζήτημα τῆς ἀγωγῆς. Γι' αὐτό τόν λόγο, ὁ σπουδαῖος αὐτός παιδαγωγός τῆς Ἐκκλησίας συνεδύασε τήν «θύραθεν παιδεία» καί τήν «κατά Χριστόν παιδεία», γιά νά ὑπάρξει ἡ σωστή διαπαιδαγώγηση. Μέ τό ἔργο του «Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων», θεωρεῖ τήν κλασική ἀνθρωπιστική παιδεία, ὡς σπουδαιότατο μέγεθος γιά τήν ἀνάπτυξη καί προαγωγή καί διαμόρφωση τοῦ χαρακτῆρα καί ἐπίσης μέ τήν περίφημη ὁμιλία του μέ τόν τίτλο: «Πρόσεχε σεαυτῷ», ὑπογραμμίζει τήν ἀξία τῆς πνευματικῆς ἐν Χριστῷ καλλιέργειας τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου.

Πράγματι, ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν νέων, παιδιῶν καί ἐφήβων, εἶναι ἕνα μεγάλο καί δύσκολο θέμα, ἀλλά καί ἀναγκαῖο. Καί τοῦτο, γιατί ἔχουμε νά κάμνουμε μέ ψυχές νέων ἀνθρώπων, τίς ὁποῖες διαπαιδαγωγοῦμε. «Τί γάρ ἴσον ρυθμίσαι ψυχήν καί διαπλάσαι νέου διάνοιαν»; (PG 58, 584), θά μᾶς πεῖ ὁ Ἱ. Χρυσόστομος. Καί θά συμπληρώσει ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅτι: «Τέχνη τεχνῶν ἐστί ἄνθρωπον ἄγειν» (PG 35, 425).

*

Ἀλλά ποῖοι εἶναι οἱ φορεῖς, ποῖοι εἶναι οἱ παράγοντες, οἱ θεμελιακοί καί σπουδαῖοι, πού ἀσκοῦν σήμερα ἀγωγή;

Πρῶτον, εἶναι ἡ οἰκογένεια. Δικαιωματικά ἀνήκει στήν οἰκογένεια, τό χρέος τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν. Ἐκεῖ, μέσα στήν οἰκογενειακή ἑστία σμιλεύεται ὁ χαρακτῆρας τῶν παιδιῶν καί σταδιακά διαμορφώνεται ἡ προσωπικότητά τους. Μέσα στό οἰκογενειακό περιβάλλον τό παιδί δέχεται, διαισθάνεται, καταγράφει καί ἀντιγράφει κανόνες συμπεριφορᾶς. Ἐκεῖ, ὁ πατέρας, ὡς σύμβολο τοῦ κύρους καί τῆς αὐθεντικότητας καί ἡ μητέρα, ὡς σύμβολο τῆς στοργῆς καί τῆς οἰκειότητας, ἐκεῖ, θά δώσουν τά πρῶτα δείγματα ἀγωγῆς. Οἱ γονεῖς. Ὡς εἶναι γνωστόν οἱ σχέσεις γονέων καί τέκνων εἶναι παντοτινές, ἀμφίδρομες καί καθοριστικές. Ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα ἔχουν τό χρέος τῆς σωστῆς διαπαιδαγώγησης. Οἱ δέ γονεῖς, δέν θά πρέπει νά νομίσουν, ὅ,τι τά τέκνα τους ἀνήκουν κατά τρόπον ἰδιοκτησιακόν σ' αὐτούς. Εἶναι δῶρα καί εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Καί μία ἡμέρα θά δώσουν λόγο στό ἐπουράνιο Κριτήριο γιά τήν ἀγωγή καί γιά τήν διαπαιδαγώγηση τῶν τέκνων πού τούς ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεός. Ἐκεῖ, λοιπόν, στήν εὔπλαστη παιδική ψυχή, πού εἶναι ὡς κερί, θά μάθει τό παιδί τήν ἄσκηση, τήν ἀγωγή τῆς γλώσσας, τῆς ἀκοῆς, τῶν ὀφθαλμῶν. Γι' αὐτό μιλᾶμε καί μοχθοῦμε νά ἔχουμε σωστές οἰκογένειες.

Ὁ δεύτερος παράγοντας εἶναι τό σχολεῖο. Εἶναι χῶρος, ὄχι μόνο τῆς μετάδοσης γνώσεων, ἀλλά συγχρόνως εἶναι, ὀφείλει νά εἶναι, καί ὁ χῶρος τῆς διαπαιδαγώγησης καί τῆς προσφορᾶς τοῦ ἤθους. Καί βέβαια πρέπει νά προσέξει τό σημερινό σχολεῖο, ὄχι μόνο νά μήν βυθίζεται μέσα σέ μία ἄκριτη ἰδεολογία πολυπολιτισμική, ἀλλά νά μπορεῖ νά κρατεῖ τήν ἰδιοπροσωπία πού ἔχει ὁ Ἕλληνας καί τό παιδί, πού ἀνατρέφεται μέσα στήν ἑλληνική οἰκογένεια καί στό ἑλληνικό σχολεῖο. Εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρχει τό ἀμφότερον. Δηλαδή καί ἡ γνώση, ἀλλά καί συγχρόνως καί ἡ ἀγωγή ἤθους. Εἰδικότερα, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, ὑπογραμμίζει τήν θέση τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ. Δηλαδή, λέγει, ὅτι θά βοηθήσει τά παιδιά ὁ δάσκαλος μέ τό δικό του παράδειγμα γιά τήν προοδευτική ἀγωγή τους. Γράφει: «Τίποτε δέν φέρνει τόσο πρός τό δρόμο τῆς ἀλήθειας, ὅσο ἡ ἀκρίβεια καί ἡ συνέπεια τῆς συμπεριφορᾶς. Γιατί δέν προσέχουν τά παιδιά τόσο τά λόγια, ὅσο τά ἔργα» (PG 53, 74ε').

Ὁ τρίτος παράγοντας εἶναι ἡ κοινωνία. Ἡ κοινωνία, ἡ ὁποία καί αὐτή ἀσκεῖ ἀγωγή. Καί γεννᾶται τό βασικό ἐρώτημα: Ἄραγε ἡ σημερινή κοινωνία, μέ τόν πολιτισμό της, μ’ ὅλη τήν τεχνολογική πρόοδό της, δημιουργεῖ ἐκεῖνες τίς προϋποθέσεις γιά τήν διαπαιδαγώγηση τῶν νέων μας; Μήπως μερικές φορές διαβάζουμε καί ἑρμηνεύουμε μέ κακό τρόπο τόν σύγχρονο πολιτισμό καί ἔχουμε μία λανθασμένη ἄποψη γιά τήν ἔννοια πρόοδος; Μήπως δέν προβάλλουμε τά πρότυπα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα θά εἶναι πρότυπα ἡρωϊσμοῦ, θυσίας, διακονίας καί ὕψιστης πνευματικότητας γιά τά παιδιά μας, πού ζοῦν καί κινοῦνται μέσα σ' αὐτή τήν κοινωνία; Ἐναπόκειται πρωτίστως στούς ὑπευθύνους, σ' ὅλους τούς τομεῖς, νά μή σβηστεῖ ἀπό τόν ἀξιακό κώδικα τῆς κοινωνίας μας ἡ θεοσέβεια καί ἡ ἀγωγή ἀρχῶν στά παιδιά μας.

Καί ἄφησα ὡς τελευταῖο, ὡς ἐπιστέγασμα, τήν Ἐκκλησία. Τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔχει Ἀρχηγό, τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό. Καί δέν θά ἦταν διαφορετικά, ἡ Ἐκκλησία νά μήν ἐνδιαφέρεται, νά μήν ποιμαίνει καί νά μήν διαπαιδαγωγεῖ τά παιδιά, τήν νεότητα, ἀφοῦ ὁ Ἴδιος, ἡ Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστός, ἠγάπησε Πρῶτος Αὐτός, τά παιδιά. Μάλιστα, ὅταν οἱ μαθητές Του ἐμπόδισαν νά πλησιάσουν τά παιδιά τόν Κύριο, Ἐκεῖνος εἶπε: «Ἄφετε τά παιδία ἐλθεῖν πρός με καί μή κωλύετε αὐτά, τῶν γάρ τοιούτων ἐστίν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 19,14). Καί ὄχι ἁπλῶς ἐνηγκαλίσθη καί ὄχι ἁπλῶς εὐλόγησε, ἀλλά ὅπως ἀναφέρει τό ἱερό κείμενο, «κατηυλόγει» (Μάρκ. 10,16) αὐτά, δίδοντας πλούσια τήν Χάρι Του. Μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, πού ταιριάζει ἀπόλυτα στήν νεότητα, μέσα σ' αὐτό τόν χῶρο τόν ἁγιαστικό τῆς Θείας Χάριτος, ἐκεῖ τά παιδιά θά διαπαιδαγωγηθοῦν. Ἐκεῖ, θά ἀκούσουν τό Ἱερό Εὐαγγέλιο. Ἐκεῖ θά ἀκούσουν τούς «Μακαρισμούς», τίς «Παραβολές» τοῦ Κυρίου. Θά διδαχθοῦν αὐτή τήν Θεία Διδασκαλία. Θά λάβουν παραδείγματα καί συνθήματα πνευματικά γιά τήν ζωή τους. Ἐκεῖ θά ἀκούσουν τήν ἔννοια τήν μεγάλη τοῦ Χριστιανισμοῦ, τῆς «καινῆς», τῆς καινούργιας ἐντολῆς τῆς ἀγάπης. Ἐκεῖ, στόν ἐκκλησιασμό καί τήν συμμετοχή τους στή Θεία Λειτουργία, θά εὐλογηθοῦν καί θά λάβουν δύναμη γιά τήν πορεία τῆς ζωῆς τους. Ἐκεῖ θά μάθουν τήν ἔννοια τῆς μετάνοιας καί τῆς προσφορᾶς. Ὅσο περισσότερο συνειδητοποιοῦν οἱ νέοι μας, τό τί σημαίνει χριστιανική ζωή καί ὅσο περισσότερο ἁγιάζονται μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τόσο περισσότερο καλλιεργεῖται ὁ ἐσωτερικός τους κόσμος. Γιατί, τελικά, ἡ κατά Χριστόν μόρφωση καί ἡ κατά Χριστόν ἀγωγή εἶναι ὁ κολοσσός τῆς ἀγωγῆς καί τῆς διαπαιδαγώγησης.

*

2. Ἄς ἀναλύσουμε ὅμως τό θέμα εἰδικότερα. Εἴπαμε, ὅτι ὁ ἱερός θεσμός τῆς οἰκογένειας παίζει καθοριστικό ρόλο στήν ὅλη ἀγωγή τῶν παιδιῶν μας. Πράγματι, τό στήριγμα τῆς οἰκογένειας εἶναι ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα. Καθ' ὅτι, οἱ γονεῖς, πατέρας καί μητέρα, ἔχουν διαφορετικές ἀρετές καί διαφορετικές ἀποστολές στήν ἰδανική τους μορφή καί ἡ συνάντηση αὐτῶν φέρει τήν ἀγαθή καί εὐεργετική ἰσορροπία στήν οἰκογένεια. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἐν προκειμένῳ, θά ὑπογραμμίσει: «Τί πατρός γνησιότερον καί τί μητρός συμπαθέστερον;» (PG 35, 869). Γι' αὐτό καί ἡ προτρεπτική ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἔχει μεγίστη ἀξία ἀνά τούς αἰῶνες. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται καί ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπί τῆς γῆς» (Δευτερ. 5,16) καί τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν» τοῦ σοφοῦ Σολομῶντος θά μᾶς πεῖ: «Ἄκουε, υἱέ, παιδείαν πατρός σου καί μή ἀπώσῃ θεσμούς μητρός σου. Στέφανον γάρ χαρίτων δέξῃ σῇ κορυφῇ καί κλοιόν χρύσεον περί σῷ τραχήλῳ» (Παροιμ. 1,8). Ἔτσι, ἄν ὁ πατέρας εἶναι ὁ ἐγκέφαλος τῆς οἰκογένειας καί κυβερνήτης τοῦ σπιτιοῦ, ἡ μητέρα εἶναι ἡ καρδιά καί ἡ ὕπαρχος. Ὁ πατέρας θέτει τήν λογική, ἡ μητέρα τό αἴσθημα. Ὁ πατέρας ἔχει τήν δύναμη, ἡ μητέρα τήν ἁπλότητα. Ὁ πατέρας δίνει τήν προσταγή, ἡ μητέρα τήν τρυφερότητα. Ὁ πατέρας δηλώνει τήν προστασία, ἡ μητέρα τήν οἰκειότητα. Ὡστόσο καί οἱ δύο ἀλληλοσυμπληρώνονται. Ὁ ἕνας χρειάζεται τόν ἄλλο. Καί ἔπειτα ὑπάρχει μία ἀπέραντη θεόσδοτη, φυσική ἀγάπη πού συνδέει γονεῖς καί παιδιά καί ἀναπτύσσεται ἕνας σεβασμός πού προσφέρεται ἀπό τούς μικρότερους πρός τούς μεγαλύτερους. Ἔτσι ὑπάρχει μιά ἀκένωτη πηγή στοργῆς ἀπό τούς γεννήτορες πρός τά παιδιά καί ἕνας μυστικός δρόμος, τοὐτέστιν ὑπαρξιακός, ἠθικός, πού συνδέει γονεῖς καί παιδιά. Αὐτοί μοναχά τόν γνωρίζουν.

Μ' αὐτή τήν συμπόρευση, οἱ γονεῖς μποροῦν πλέον νά προχωρήσουν καί στήν διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους. Ἀκριβῶς, διότι ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν θέλει πολλή ἀγάπη καί πολλή ὑπομονή. Εἶναι πράγματι δύσκολο τό ἔργο τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν καί χρειάζεται τήν εἰδική μεταχείριση ἐπειδή ἔχουμε νά κάνουμε μέ ψυχές παιδιῶν, προσωπικότητες ἀνηλίκων. Ὁ Ἱ. Χρυσόστομος θά πεῖ: «Χαλεπόν ἡ νεότης, ὅτι εὐρίπιστον (= εἶναι ἀσταθής), εὐεξαπάτητον (= εὔκολα ἐξαπατᾶται) καί εὐόλισθον (= εὔκολα γλιστράει στό κενό)» (PG 49, 21δ).

Ἔπειτα, τά παιδιά διψοῦν γιά κοινωνικότητα, ἐπιθυμοῦν τόν διάλογο, ἐρωτοῦν καί περιμένουν ἀπαντήσεις, ἀναζητοῦν πρότυπα, ποθοῦν τήν ἀλήθεια. Δέν παύει διηνεκῶς νά χρειάζεται τήν κατάλληλη καί μετά πολλῆς διακρίσεως καί συνέσεως ἀγωγή, ἰδιαίτερα ἡ ἐφηβική ἡλικία, ὅπου στήν χρονική αὐτή περίοδο τό παιδί αἰφνίδια ἀλλάζει καί ἐξελίσσεται ραγδαία τόσο σωματικά ὅσον καί ψυχικά καί διανοητικά. Ἀκριβῶς, διότι δέν ἀρκεῖ ἡ γνώση. Εἶναι ἀναγκαῖο καί τό ἦθος. Καί φυσικά οἱ γονεῖς εἶναι ἐκεῖνοι πού θά σμιλεύσουν τόν χαρακτῆρα καί θά στηρίξουν τό οἰκοδόμημα τῆς νεότητας. Γιατί ἐκεῖ μέσα στό οἰκογενειακό περιβάλλον, τό παιδί κυριολεκτικά δέχεται, διαισθάνεται, καταγράφει καί ἀντιγράφει κανόνες ζωῆς καί συμπεριφορᾶς. Ἐκεῖ ὁ πατέρας θά ἐκπροσωπεῖ τό κῦρος καί ἡ μητέρα τήν οἰκειότητα. Ἄλλη βέβαια εἶναι ἡ ἰδιοσυγκρασία τοῦ πατέρα καί ἄλλη τῆς μητέρας. Τόν πατέρα τόν διακρίνει ὁ ἐγωκεντρισμός, τήν μητέρα ὁ ἑτεροκεντρισμός. Ἐνῶ ὁ πατέρας ψάχνει νά βρεῖ, γιατί ἄραγε νά κλαίει τό παιδί, ἡ μάνα ἔχει κιόλας κατορθώσει νά στεγνώσει τά δάκρυά του. Γι' αὐτό χρειάζονται καί οἱ δύο σ' αὐτό τό ἐργαστήριο τῆς διαπαιδαγώγησης. Ἐξ' ὅλων αὐτῶν προκύπτει ἀσφαλῶς καί τό σπουδαιότατο ζήτημα τῆς εὐθύνης καί τῆς ὅλης συμπεριφορᾶς τῶν γονέων ἀπέναντι στά παιδιά τους.

Ἰδιαίτερα ὁ νέος ἔχει τήν φυσική τάση νά μιμηθεῖ τόν πατέρα του, στόν ὁποῖο διακρίνει ἐσωτερική δύναμη καί αἰσιοδοξία ἀλλά καί σιγουριά γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς ζωῆς, τόν ἀγωνιστή πατέρα, ὁ ὁποῖος εἶναι πρότυπο καί μεταδίδει τήν «τέχνη τοῦ ζῆν». Τότε, ἰδίᾳ, ὁ ἔφηβος γίνεται κοινωνός τῶν οἰκογενειακῶν θεμάτων καί λαμβάνει τήν αἴσθηση τῆς εὐθύνης ἔναντι τοῦ περιβάλλοντός του καί τοῦ ἑαυτοῦ του.

*

3. Θά μείνουμε, ὡστόσο, περισσότερο στό πρότυπο τῆς μητέρας. Ὁ βιολογικός, φυσιολογικός τρόπος, μέ τόν ὁποῖο ὁ Θεός ἔδωσε τήν μητρότητα καταλήγει στήν μέγιστη ἀγάπη τῆς μητέρας γιά τό παιδί της. Εἶναι σπλάγχνο της. Εἶναι τό δῶρο της, πού ἔδωκε ὁ Θεός σ' αὐτή. Κατέστη συν-δημιουργός τοῦ Θεοῦ. Λειτουργεῖ τό μυστήριο τῆς ζωῆς καί αὐτή εἶναι ἡ ἱερότητα τῆς μητέρας. Ἡ μητρότητα κλείνει μέσα της κάτι τό μοναδικό καί ἀναντικατάστατο. Εἶναι τοῦτο ἀσφαλῶς καί προνόμιο καί εὐθύνη καί προικισμένη μέ πλούσιο ψυχικό κόσμο, αὐτή, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, διαμορφώνει τόν χαρακτῆρα τοῦ παιδιοῦ. Εἶναι ἐκείνη πού δίνεται, ἕτοιμη γιά προσφορά, γιά διακονία. Ξέρει καί κινεῖται στόν κόσμο τῶν συγκινήσεων, ἐνῶ ὁ πατέρας στόν κόσμο τῶν συμφερόντων καί συλλογισμῶν. Γι' αὐτό καί ἡ μητέρα περισσότερο ἀφοσιώνεται στό παιδί της, στή σωματική καί πνευματική του ἀνάπτυξη, κάτι πού χρειάζεται συνεχῆ αὐταπάρνηση καί αὐτοθυσία. Ὡς διδάσκει ἡ ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας, ἡ γυναικεία ψυχοσύνθεση διαφέρει ἀπό τήν ἀνδρική. Αὐτό πού ἰδιαίτερα χαρακτηρίζει τήν γυναῖκα εἶναι ἡ ἔντονη εὐαισθησία καί συναισθηματικότητα, ὁ πλοῦτος τῆς καρδιᾶς της καί μέ τόν πλοῦτο αὐτό διακονεῖ καί ὑπηρετεῖ, τό παιδί της. Καί τό παιδί βαθειά, μυστικά αἰσθάνεται αὐτή τήν ζεστασιά καί ἀφοσίωση καί στοργή τῆς μητέρας. Αὐτή εἶναι ἡ ἠθική της ἀξία καί ἡ ἀνωτερότητά της.

Εἰδικότερα, τά παιδιά τρόπον τινα, λαμβάνουν ἀπό τήν μητέρα τήν ζωή τοῦ σώματος καί ζωή τῆς ψυχῆς. Ἔτσι, ἡ ἀποστολή καί ἡ προσφορά τῆς μητέρας εἶναι ἀνυπολόγιστη. Πολύ σοφά ἔχει λεχθεῖ, ὅτι μία σωστή μητέρα ἰσοδυναμεῖ μέ 1000 δασκάλους.

Ἀξίζει νά παραθέσουμε ἕνα ἱστορικό γεγονός ἀπό τήν ἀρχαία Ρώμη ἐξόχως διαφωτιστικό. «Μπροστά σ' ἕνα ἀπέρριττο σπίτι σταματᾶ ἕνα ἁμάξι. Μιά κυρία κατεβαίνει, ντυμένη λαμπρά, στολισμένη μέ πλούσια κοσμήματα. Τήν ὑποδέχεται ἡ οἰκοδέσποινα, μιά σοβαρή γυναῖκα μέ φωτεινό μέτωπο καί καθαρή ματιά. Τή λένε Κορνηλία. Εἶναι φίλες μέ τήν ἐπισκέπτρια. Κάθονται καί κουβεντιάζουν μέ πολλή χαρά καί διάθεση. Κάποτε ἡ κουβέντα φτάνει καί στά φορέματα. Σάν ὅλες τίς γυναῖκες, οἱ δυό Ρωμαῖες κάτι ἔχουν νά ποῦν γι' αὐτό. Τότε ἡ ἐπισκέπτρια δείχνει στήν Κορνηλία τά κοσμήματά της μέ πολύ καμάρι καί τῆς περιγράφει κι ἄλλα πολλά, πού ἔχει κρυμμένα στήν κασετίνα της, στό σπίτι. Ὕστερα ζητάει ἀπ' τήν Κορνηλία νά τῆς δείξει κι ἐκείνη τά δικά της. Ἡ Κορνηλία γυρίζει ἀλλοῦ τήν κουβέντα καί φαίνεται σάν νά μήν ἄκουσε τήν ἐπιθυμία τῆς φίλης της. Ἀλλά σέ λίγη ὥρα μπαίνουν στό δωμάτιο δύο νεαρά παλληκάρια. Πλησιάζουν καί χαιρετοῦν τίς δυό γυναῖκες. Τότε ἡ Κορνηλία τά φέρνει κοντά της καί λέει στή φίλη της: «Νά, τά διαμάντια μου»!

Ἦταν οἱ υἱοί της, οἱ ἀδελφοί Γράκχοι, ὁ Τιβέριος καί ὁ Γάϊος. Δυό ἀπ' τίς μεγαλύτερες δόξες τῆς ἀρχαίας Ρώμης. Ἡ ἱστορία δέν ἀναφέρει τό ὄνομα τῆς ἄλλης κυρίας μέ τά πολλά χρυσαφικά. Μιλάει ὅμως μέ τό σεβασμό γιά τήν Κορνηλία, τή μητέρα πού φρόντισε νά σμιλέψει στό σπίτι της ἀθάνατα διαμάντια, τά παιδιά της».

Πράγματι, ἡ μητέρα εἶναι ἐκείνη πού θά διδάξει καί θά συμβουλεύσει τό παιδί της. Ἐκείνη θά κάμνει διάλογο μαζί του. Θά δώσει τίς πρῶτες ἀπαντήσεις, στά πρῶτα ἐρωτήματα τοῦ παιδιοῦ της. Ἐκείνη θά χαρίσει τήν ἐμπιστοσύνη της καί θά ὑπάρξει ἔτσι ἡ ἀνταπόδοση. Ἡ ἀμοιβαία ἐμπιστοσύνη εἶναι τό μεγάλο εὐεργέτημα. Θά λέγαμε, ὅτι ἡ ἑτεροσυγκινητικότητα τῆς γυναίκας εἶναι ὡς ἕνας φάρος πού καθοδηγεῖ τήν ἀποστολή της. Ὁ ψυχικός της κόσμος, πού ἐπηρεάζει ὅλες τίς διαθέσεις, τούς πόθους, τίς ἀποστροφές, τίς πράξεις της. Τό φυσικό ἔνστικτο τῆς μητέρας τήν ὠθεῖ στήν ἐκπλήρωση τῆς ἀποστολῆς της, ἀβίαστα, φυσιολογικά καί ὄχι τεχνητά καί εἰκονικά. Εἶναι ἔμφυτη ἡ ἔντονη θυσιαστική ἀφοσίωση τῆς μητέρας στό σπλάγχνο της, στό παιδί της.

Ὁ σχηματισμός δέ τοῦ χαρακτῆρα, ἀρχίζει ἀπό τήν ἐποχή πού τό παιδί βρίσκεται στή κούνια του. Δέν εἶναι ἀνάγκη νά τοῦ ποῦν οἱ γονεῖς λέξεις καί φράσεις ὅ,τι τό ἀγαπᾶνε. Τό παιδί αἰσθάνεται, ἀναπνέει τήν ἀγάπη τῶν γονιῶν του. Τό νήπιο δέν ξέρει λέξεις, δέν ξέρει νά διαβάζει. Ξέρει ὅμως νά διαβάζει τά μάτια τῆς μητέρας του. Ὅταν τό πάρει ἡ μητέρα στήν ἀγκαλιά της, τό χαϊδεύσει, τό φιλήσει καί τοῦ μιλήσει ἁπαλά, τότε στό νήπιο, γεννιέται ἡ πίστη στόν ἑαυτό του πού εἶναι βασικότατο στοιχεῖο γιά τήν διαμόρφωση τοῦ χαρακτῆρα του. Καί ἡ μητέρα μ' ὅλες τίς φυσιολογικές κινήσεις της ἀπό τόν θηλασμό μέχρι τά πρῶτα βήματα διαμορφώνει χαρακτῆρα. Ξέρει νά παίρνει τά ἀγκάθια τῆς ζωῆς καί νά τά πλάθει ἄνθια. Καί βέβαια, ἡ πηγαία ἀγάπη τῆς μητέρας ἔχει τήν ἀνταπόδοση καί τήν τιμή καί τόν σεβασμό τοῦ παιδιοῦ πρός τήν μητέρα του, ὡς τό παράδειγμα πού ἀναφέρει ὁ Ἡρόδοτος στήν «Ἱστορία» του, ὅπου ὁ Κλέοβις καί ὁ Βίτων ζεύχθηκαν στήν ἅμαξα ἀντί ὑποζυγίων γιά νά μεταφέρουν τήν μητέρα τους τήν Κυδίππη στό ναό.

Κάθε ἄνθρωπος καί προπαντός κάθε παιδί ἔχει ἀνάγκη ἀπό τήν μητέρα Του. Εἶναι κανόνας. Σέ λῦπες καί χαρές, στήριγμα ἡ μητέρα. Στήν ἀρχή τῆς ζωῆς καί στό τέλος της ἡ μητέρα. Μήν ἀμφιβάλλουμε ὅ,τι ἡ λέξη μάνα εἶναι ἱερή γιά τόν κάθε ἄνθρωπο. Αὐτή ἡ λέξη κατόρθωσε, πιό πολύ ἀπ' ἄλλες, νά ἑνώσει τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων.

Ὡραιότατα θά τό διατυπώσει ὁ Μ. Βασίλειος μιλῶντας γιά τήν μάμμη του καί φυσικά καί γιά τήν μητέρα του: «Ἤν ἐκ παιδός ἔλαβον ἔννοιαν περί Θεοῦ παρά τῆς μακαρίας μητρός μου (=Ἐμμέλειας) καί τῆς μάμμης Μακρίνης, ταύτην αὐξηθεῖσαν ἔσχον ἐν ἐμαυτῷ˙ οὐ γάρ ἄλλα ἐξ ἄλλων μετέλαβον ἐν τῇ τοῦ λόγου συμπληρώσει, ἀλλά τάς παραδοθείσας μοι παρ' αὐτῶν ἀρχάς ἐτελείωσα (= συμπλήρωσα, τελειοποίησα» (PG 32, 8, 25C).

Ἀπό τό ἄλλο μέρος, ἡ ἔλλειψη τῆς μητέρας, παίζει σπουδαιότατο ρόλο στήν ὅλη διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας τοῦ παιδιοῦ. Τό παιδί βαθύτατα στόν ἐσωτερικό του κόσμο βιώνει αὐτή τήν ἀπουσία, τήν ἔλλειψη τῆς μητέρας, γιατί ἡ μητέρα μοιάζει μέ τήν θάλασσα πού ὅλα τά κύματα τῶν χρόνων κυλᾶνε καί ἀλλάζουν, πάντα ὅμως ἡ μητέρα θἆναι μητέρα, ἡ ἴδια στή θέση της, ἀλλά καί στή ψυχή τοῦ παιδιοῦ της. Ἡ ἴδια. Τό παιδί, τό ὁποῖο στερήθηκε τήν μητέρα του, ἄν δέν καλλιεργηθεῖ σωστά, ἄν δέν λάβει ἠθική – πνευματική δύναμη, θά ἔχει στό μέλλον δύσκολη κοινωνική προσαρμογή. Ἡ ὅλη πνευματική καί ψυχολογική του ἀνάπτυξη θά ἐμποδίζεται ἀπό ἐσωτερικές συγκρούσεις ἤ στάσεις ἐναντιώσεως, ποικίλες ἀμφισβητήσεις ἤ ὑπερβολές μή ὁμαλῆς συμπεριφορᾶς. Ὡς ἀναφέρει ὁ Πλούταρχος θά ἔχει μία «ἀτονία ψυχῆς», τό παιδί πού μεγαλώνει χωρίς μητέρα. Καί μέ τήν ἔκφραση «ἀτονία ψυχῆς», ὁ Πλούταρχος δηλώνει τόν νέο ἐκεῖνο πού παρουσιάζει ἀσθένεια ὡς πρός τήν βούληση καί ἐν γένει ἀστάθεια ὡς πρός τόν χαρακτῆρα του. Ἄνθρωπος, δηλαδή, χωρίς ψυχικό σθένος καί σταθερά θέληση. Ρώτησαν ἕνα κρατούμενο στίς φυλακές. -Ποιό πρᾶγμα στερήθηκες πιό πολύ στήν παιδική σου ἡλικία; Καί ἡ ἀπάντηση: -Τήν παρουσία τῆς μάνας. Γι’ αὐτό καί εἶναι πολύ σπουδαῖο τό σωστό οἰκογενειακό περιβάλλον πού μέ τήν βοήθεια καί τήν ὅλη διαπαιδαγώγηση τῶν γονέων καί ἰδιαίτερα τῆς μητέρας, νά μπορέσει τό παιδί ν’ ἀνοιχθεῖ στή ζωή, ὥστε νά ἀνακαλύψει τό εἶναι του, τήν προσωπικότητά του καί τόν κόσμο πού τό περιβάλλει.

*

Ἔπειτα ὀφείλουμε νά γνωρίζουμε, ὅτι ἐάν ἕνα παιδί νοιώσει στά πρῶτα του χρόνια στοργή, ζεστασιά καί ἐμπιστοσύνη, μεγαλώνοντας θά δημιουργήσει ἐγκάρδιες σχέσεις καί μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Δέν θά μισεῖ τόν ἄλλο. Δέν θά εἶναι ἐχθρός του. Θἆναι ὁ συνάνθρωπος. Ἔτσι διακρίνουμε ὅτι γιά ἕνα μεγάλο χρονικό διάστημα τό οἰκογενειακό περιβάλλον ἀποτελεῖ γιά τό παιδί ἕνα εἶδος προστατευτικοῦ πλαισίου. Μετά ὅμως, στό μέλλον, τί γίνεται; Μή λησμονοῦμε τήν βασική ἀρχή ὅτι «τό παιδί μιμεῖται ἤ ἀντιτίθεται σύμφωνα μέ τούς ὅρους τοῦ οἰκογενειακοῦ περιβάλλοντος». Ἔπειτα θά ἔλθει τό σχολικό περιβάλλον. Ἐκεῖ πῶς θά σταθεῖ; Πῶς θά ἀντιμετωπίσει τίς διάφορες προκλήσεις; Καί εἶναι γνωστό ὅτι ἀπό μία μή ὁμαλή οἰκογενειακή κατάσταση ἔχουμε καί μία ταραγμένη αὐριανή κοινωνία. Εἶναι ἀποδεδειγμένο πλέον, ὅτι ὅποιος χάνει τό παιδί σήμερα, χάνει τήν κοινωνία αὔριο.

*

4. Εἰδικότερα, θά ἀσκήσουμε ἀγωγή «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου» (Ἐφ. 6,4). Τί σημαίνει αὐτό; Αὐθεντικά, γνήσια καί καθαρά θά μιλήσουμε γιά τόν Χριστό στά παιδιά μας. Καί ὅταν οἱ νέοι μας γνωρίσουν τόν Χριστό, νά ξέρουμε ὅτι τότε, θά ἔχουν κάνει τήν μεγαλύτερη ἀνακάλυψη τοῦ ὄμορφου κόσμου τοῦ Πνεύματος.

Πρέπει ὅμως νά γνωρίζουμε πώς θά μιλήσουμε καί θά παιδαγωγήσουμε εἰς Χριστόν. Τό παιδί βέβαια δέν παύει νά εἶναι ἀπό τήν μικρή ἡλικία ἕνας κόσμος ὁλόκληρος μέ ἀρετές καί κακίες, μέ χαρίσματα καί ἐλαττώματα. Εἶναι μία διαμαντόπετρα, πού θέλει ὅμως κατεργασία γιά νά λάμψει καί νά γίνει πολύτιμη. Τό παιδί πρέπει νά καταστεῖ ἕνας ἰσορροπημένος ἄνθρωπος, μία ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα.

Ὡς εἶναι γνωστόν, τά παιδιά διέρχονται χρονικές περιόδους ἠθικῆς κρίσεως καί πολλῶν ἀμφιβολιῶν καί ἐσωτερικῶν συγκρούσεων. Ἰδίᾳ, ἡ ἐφηβική ἡλικία εἶναι ἡ πιό ταραγμένη ἡλικία, καθ’ ὅτι πρόκειται γιά μία μεταβατική χρονική περίοδο. Εἶναι ἡ ἡλικία τῶν ποικίλων ἀνησυχιῶν, τῆς ἀμφισβήτησης, τῆς ἀνακάλυψης τοῦ ἐγώ καί ἐν γένει τῆς προσωπικότητάς του, ἡ ἐποχή τῶν πολλῶν ἐρωτήσεων, τῶν πολλῶν «γιατί». Καί ἀσφαλῶς ἀναζητεῖ ἀπαντήσεις. Θέλει συζήτηση καί ἀποδεικτικά στοιχεῖα. Γι' αὐτό καί ποτέ δέν πρέπει νά περιφρονοῦμε τό παιδί, ὃ,τι κ’ ἄν μᾶς πεῖ καί ὅπως κ' ἄν ἐκφραστεῖ, ἴσως καί μή κόσμια καί εὐγενικά. Ἴσως καί νά θέλει νά μᾶς δοκιμάσει καί νά δείξει ὅτι εἶναι ἀνώτερός μας. Ἐμεῖς, ὡστόσο, δέν πρέπει νά χάνουμε τήν ψυχραιμία καί τήν ὑπομονή μας. Δέν ἔχει σημασία, ἄν ἀντιδρᾶ ὁ συνομιλητής μας, νέος ἄνθρωπος, ἄν διατυπώνει ἀντίθετες ἀπόψεις. Νά γνωρίζουμε, ὅτι ἐμεῖς, κάθε φορά κάνουμε τό καθῆκον μας καί ὁ ὑγιής σπόρος πέφτει στό χωράφι τῆς ψυχῆς του.

Εἰδικότερα, γιά τήν χριστιανική ἀγωγή ὀφείλουμε νά γνωρίζουμε, ὅτι ὁ πρῶτος ναός τοῦ παιδιοῦ εἶναι ἡ ἀγκαλιά τῆς μητέρας. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος ὅτι: «Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἀρχίζει ἀπό τήν ὥρα τῆς συλλήψεώς τους. Ἡ μητέρα πρέπει νά προσεύχεται πολύ, κατά τήν περίοδο τῆς κυήσεως, νά ζεῖ ἁγία ζωή». Καί συνέχιζε ὁ ὅσιος γέροντας: «Τό παιδί αἰσθάνεται στό βάθος τῆς ψυχῆς του τό πνευματικό χάδι πού εἶναι ἡ προσευχή, πού ἡ μητέρα του κάνει γι' αὐτό».

Τά πρῶτα βήματα τῆς χριστιανικῆς παιδαγωγίας εἶναι μία ζωγραφιά, μία εἰκονίτσα. Νά τοῦ μάθουμε νά κάνει τόν σταυρό του. Νά τοῦ δείξουμε τό ναό. Νά εἰσέλθουμε μέσα, νά ἀνάψουμε τό κερί, νά ἀσπασθοῦμε τίς εἰκόνες. Φθάνουν αὐτά. Κατόπιν ἔρχεται ὁ τακτικός ἐκκλησιασμός, ἡ συχνή Θεία Μετάληψη.

Ἀργότερα, ἡ χριστιανική ἀγωγή καθίσταται στό ναό περισσότερο συστηματική. Ὁ ναός εἶναι τό βασικό σχολεῖο τῆς χριστιανικῆς παιδαγωγίας.

Ἕνα ἀπό τά πιό θαυμάσια παραγγέλματα τοῦ Χριστοῦ, πού περιέχει τό Εὐαγγέλιο εἶναι καί τό: «Ἄφετε τά παιδία ... ἐλθεῖν πρός με» (Ματθ. 19,14), ὅπως ἤδη τονίσαμε. Αὐτή ἡ παραγγελία, ὡστόσο, ἀναφέρεται καί στή Θ. Λειτουργία, γιατί ἡ Λειτουργία εἶναι τοῦ Κυρίου καί Ἐκεῖνος εἶναι ὁ θεῖος Μυσταγωγός. Στή Θ. Λειτουργία, λοιπόν, πρό πάντων τά παιδιά, θά βροῦν τόν Χριστό. Ἔχει δέ ἡ τέλεσή της πολλά νά προσφέρει στή παιδική ψυχή. Ἡ παιδαγωγική της σημασία εἶναι μεγάλη, ἁπαλή, γαλήνια καί ὠφέλιμη. Τά πλούσια σύμβολα τῆς Θ. Λειτουργίας, οἱ ὕμνοι, ἡ μουσική, τά παραγγέλματα τοῦ διακόνου, οἱ ἐκφωνήσεις τοῦ ἱερέα, ἡ εὐλογία, ἡ εἰρήνευση, ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, οἱ λειτουργικές κινήσεις, τό κερί, τό θυμίαμα, τά ἄμφια, οἱ εἰκόνες, ὁ Ἐσταυρωμένος, ἡ Πρόθεση, ἡ Ἁγία Τράπεζα, τό Τέμπλο, ὁ Ἄμβων, τό Δεσποτικό, ὅλα ἔχουν κάτι νά ποῦν καί νά διδάξουν. Πρόκειται γιά τό καλύτερο καί ἐποπτικότερο θρησκευτικό μάθημα. Ἡ Θεία Λειτουργία δέν προσφέρει τόσο θεωρητική διδασκαλία, ὅσον κυρίως ζωή, βίωμα. Καί τό παιδί δέν ἀρέσκεται στή θεωρία. Τήν ξεχνᾶ. Θέλει νά βλέπει, νά αἰσθάνεται, νά συμμετέχει.

Στήν ὅλη, μάλιστα, χριστιανική παίδευση θά βοηθήσει καί ἡ ἐνεργός προσωπική συμμετοχή τῶν παιδιῶν στίς διάφορες στιγμές τῆς ἱερᾶς μυσταγωγίας. Τά μέγιστα βοηθᾶ ὅταν τό παιδί διακονεῖ στό Ἱερό Βῆμα ἤ ὅταν συμμετέχει καί ψάλλει στό ἀναλόγιο. Στό σημεῖο αὐτό μεγάλη εὐθύνη βεβαίως ἔχουν τόσο ὁ ἱερεύς, ὅσο καί ὁ ψάλτης, ὥστε ἡ συμμετοχή τῶν παιδιῶν νά συντελεῖται μέ τήν δέουσα προσοχή καί εὐλάβεια. Καί πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι ὅλα αὐτά πού τελοῦνται μέσα στό ναό καί κατά τήν διάρκεια τῆς Θ. Λειτουργίας γράφονται στό ὑποσυνείδητο τῆς παιδικῆς ὕπαρξης καί ἀποτελοῦν μεγάλο ἐφόδιο ζωῆς. Ἔλεγε ὁ ἀξιόλογος συγγραφέας Σολτζενίτσν, ὅ,τι ἄν κάτι τόν κράτησε ὄρθιο στά κάτεργα πού τόν ἐξόρισαν καί δέν λύγισε, ἦταν οἱ ἀναμνήσεις του πού εἶχε ὡς παιδί ὅταν ἐκκλησιαζόταν καί βοηθοῦσε τόν ἱερέα στό Ἱερό Βῆμα.

Νά ξέρουμε, κατά συνέπειαν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν φύση της εἶναι κατ' ἐξοχήν χῶρος τῶν νέων, γιατί μπορεῖ μέ τόν πιό οὐσιαστικό τρόπο νά πληρώσει τίς ὑπαρξιακές ἀνάγκες καί νά νοηματοδοτήσει τή ζωή τους. Τοῦτο, γιατί ἀκόμη ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία διαρκής πρόσκληση καί πρόκληση γιά ὑπέρβαση, γιά διόρθωση λαθῶν, γιά κίνηση πρός τά ἄνω, γιά ὑπέρβαση τοῦ κακοῦ, τοῦ θανάτου, μιά κίνηση γιά ἀγάπη καί θεία ζωή. Καί ἐπειδή ὁ νέος εἶναι πάντα ἀνήσυχος, ἀσυμβίβαστος, ἀναζητητής τῆς ἀλήθειας ἡ Ἐκκλησία τοῦ ταιριάζει. Εἶναι ὁ φυσικός χῶρος ἕνεκα τοῦ δυναμισμοῦ καί τοῦ ἀγῶνα. Καί ὁ νέος ἄνθρωπος εἶναι ἕνας ἀγωνιστής τῆς ζωῆς. Θέλει τήν καταξίωση στή ζωή του.

Ἔτσι, λοιπόν, δέν θά σιωπήσουμε, δέν θά διστάσουμε. Θά μιλήσουμε γιά τόν Χριστό στά παιδιά μας καί βέβαια: α) Μέ σεβασμό στήν προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ β) Μέ εἰλικρίνεια γ) Μέ παιδαγωγικό τρόπο, ἀνάλογα τήν ἡλικία του δ) Μέ κατανόηση στίς ἀπορίες του καί ε) Μέ πολλή ἀγάπη πάντοτε.

Ποτέ δέν θά παρουσιάσουμε ἕνα Χριστό «μπαμπούλα» πού ἐκδικεῖται τούς ἄτακτους καί τούς κακούς. Ὁ Χριστός πρέπει νά εἶναι ὁ Μεγάλος Φίλος τῶν παιδιῶν. Μᾶς διαβεβαίωσε ὁ Ἴδιος: «Ὑμεῖς φίλοι μου ἐστε» (Ἰω. 15,14). Ἐκεῖνος εἶναι πού μᾶς ἀγαπᾶ καί θέλει καί μᾶς περιμένει νά εἴμαστε πάντοτε κοντά Του.

5. Ἐπιπλέον, γιά τό ἱερό καθῆκον τῆς διαπαιδαγώγησης ὀφείλουμε νά ὑπογραμμίσουμε καί ὡρισμένες ἀκόμη ἀξίες. Αὐτές εἶναι:

α) Ἡ ἀξία καί ἡ σημασία πού ἔχει τό ἔγκαιρον τῆς ἀγωγῆς. Εἶναι ἀνάγκη νά ἀρχίζει ἡ ἀγωγή ἀπό μικρή ἡλικία, τότε πού ἡ ψυχή τοῦ παιδιοῦ εἶναι ἁπαλή ὡς τό κερί καί διαπλάθεται καλύτερα. Ἔλεγε ὁ σπουδαῖος καθηγητής τῆς Παιδαγωγικῆς Σπ. Καλλιάφας, ὅτι τά πέντε πρῶτα χρόνια τοῦ παιδιοῦ παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στήν ὅλη διαμόρφωση τοῦ χαρακτῆρα (Σπ. Καλλιάφα, Τά πρῶτα πέντε παιδικά ἔτη, Ἀθῆναι 1956).

β) Ἡ σπουδαία ἀξία τοῦ ἐκκλησιασμοῦ ὅλης τῆς οἰκογένειας.

γ) Ἡ ἀξία τοῦ οἰκογενειακοῦ τραπεζιοῦ, ἰδιαίτερα τήν Κυριακή.

δ) Ἡ ἀξία τοῦ λεξιλογίου μας. Πολλές φορές παρατηρεῖται ἀκόμη ὅτι ἀπουσιάζουν τό «παρακαλῶ», τό «εὐχαριστῶ» καί τό «συγγνώμη».

ε) Ἡ ἀξία νά μάθουμε πρωταρχικά νά ἀκοῦμε τά παιδιά μας.

στ) Ἡ ἀξία τῶν προτύπων στή ζωή τῶν παιδιῶν. Τί πρότυπα δίδουμε; Γιατί, μή ξεχνᾶμε ὅτι ἰσχύει τό χρυσοστομικό ρητό: «Ὅταν τά ἀρχέτυπα ἠφάνισται, οὐδέ οἱ νέοι γίνονται θαυμαστοί» (PG 60, 189).

ζ) Ἡ ἀξία τῆς ἀπαγόρευσης, τοῦ «ὄχι», τοῦ δέν ἐπιτρέπεται.

η) Ἡ ἀξία τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου.

θ) Ἡ ἀξία τῆς χριστιανικῆς κατασκήνωσης.

Τελικά τό παιδί γιά τόν γονιό, τόν παιδαγωγό, εἶναι σημεῖο θἄλεγα: Εἴσοδος ἤ ὄχι, στόν Παράδεισο.

6. Ἀσφαλῶς καί δέν διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας ὅτι στήν διεξαγωγή τῆς ὅλης ἀγωγῆς παρουσιάζονται καί εἰδικότερα προβλήματα. Ὅπως εἶναι:

α). Τά ψυχολογικά προβλήματα: Ἕνας στούς τρεῖς μαθητές ὑποφέρει ἀπό κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα. Ἀρχίζει ἀπό τό ἄγχος καί φθάνει ἕως τήν ἀπογοήτευση, τήν κατάθλιψη καί ἀκόμη μπορεῖ καί σ' αὐτή τήν αὐτοκτονία.

β). Ἡ κατανάλωση ἀλκοόλ: Εἶναι ἀνησυχητικό τό φαινόμενο, γιατί ἀρκετοί νέοι κάνουν χρήση τοῦ οἰνοπνεύματος σέ διάφορες μορφές. Πίνουν εἴτε γιά νά διασκεδάσουν, εἴτε γιά νά νιώσουν μέλη τῆς παρέας, εἴτε καί γιά μίμηση τῶν μεγαλυτέρων.

γ). Τό κάπνισμα: Εἶναι ἕνα πάθος, τό ὁποῖο ἐπιφέρει φθορά τῆς ὑγείας. Μία βλαπτική συνήθεια. Τά αἴτια βέβαια πού ἀρχίζει ἕνα παιδί νά καπνίζει εἶναι πολλά. Εἶναι ὅμως σοβαρό ζήτημα.

δ). Τά ναρκωτικά: Ὅ,τι πιό χειρότερο. Εἶναι ἕνας κάκιστος ἐθισμός πού ὁδηγεῖ μέχρι καί στόν θάνατο. Πρόκειται γιά μία αἰχμαλωσία τῶν νέων στίς οὐσίες αὐτές πού τούς ξεγελοῦν καί τούς μπλέκουν στή διαφθορά ψυχῆς καί τοῦ σώματος.

ε). Ἡ βία: Μία κατάσταση μίσους, ἐπίθεσης, κακίας ἐναντίον τοῦ ἄλλου μέ σοβαρότητες συνέπειες τραυματισμοῦ ἀκόμη καί θανάτου. Ὡς μή ὤφελε, τό φαινόμενο τῆς βίας τά τελευταῖα χρόνια ἔχει φθάσει ἀνησυχητικά σέ μεγάλο βαθμό καί παρατηρεῖται πλέον καί ἐγκληματική συμπεριφορά στούς ἀνηλίκους.

στ). Τό internet: Ἡ ἀλόγιστη καί ἡ ἀδιάκριτη χρήση τῶν κινητῶν τηλεφώνων καί ὅλων τῶν ἄλλων μέσων κοινωνικῆς δικτύωσης καί πού ἔχουν δημιουργήσει μία κατάσταση ἔλλειψης προσωπικῆς ἐπικοινωνίας τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά καί τό χειρότερο ὅ,τι ἔρχονται ἐνώπιον τῶν νέων καί αἰσχρές καί βλαβερές εἰκόνες γιά τήν ἠθική τους ὑπόσταση.

Βέβαια γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς παραβατικότητας τῶν ἀνηλίκων, ἀσφαλῶς καί γίνεται λόγος εἴτε γιά εἰσαγγελικές παρεμβάσεις καί δικαστικές παραγγελίες, εἴτε γιά προληπτικά καί κατασταλτικά ἀστυνομικά μέτρα, εἴτε γιά καθοδηγήσεις μέ ψυχολογικές μεθόδους καί ἄλλα συστήματα ἀπώθησης καί ἐπίλυσης τοῦ λυπηροῦ αὐτοῦ φαινομένου στό χῶρο τῶν νέων. Ὅλα τά ἀνωτέρω, εἶναι καλά καί χρήσιμα καί ἀπαραίτητα. Ὡστόσο, λόγος γιά θρησκεία διαπιστώνουμε ὅ,τι ἀπουσιάζει. Ἡ μαρτυρία, ἡ παρουσία καί εὐεργετική ἐπίδραση τῶν ἀπό τήν θρησκεία μας ἀρχῶν καί ἀξιῶν δέν εἶναι στό προσκήνιο. Δέν ὁμιλοῦμε γιά τό ἄλλο αὐτό ἦθος πού προσφέρει τό Εὐαγγέλιο. Καί ὅταν βέβαια μιλᾶμε γιά θρησκεία, ἐννοοῦμε τήν ὀρθόδοξη χριστιανική διδασκαλία, ὅπως τήν ἐκφράζει ἡ Ἐκκλησία μας.

Διατυπώνουμε εὐθαρσῶς τήν θέση μας, ὅτι ἡ ἀπομόνωση ἤ ἡ ἐξορία τῆς θρησκείας καί δή τῆς χριστιανικῆς ἀγωγῆς καί ἠθικῆς εἶναι μία ἀκραία στάση, μία παρανόηση καί μία μικρότητα στό ἀρχιτεκτόνημα τῆς παίδευσης τῆς πορείας τῶν νέων. Δέν εἶναι ἐπιτρεπτόν, τό βάθος τῶν νοημάτων, ὁ πλοῦτος τῶν διδαγμάτων, τό θησαύρισμα τῶν ἀρετῶν πού βρίσκονται στήν χριστιανική διδασκαλία καί ἠθική, ν' ἀποσιωπῶνται καί νά τίθενται στό περιθώριο. Καί ἀσφαλῶς ἡ παραθεώρηση αὐτή τῆς θρησκείας ἔχει καί τίς συνέπειές της, τούς πικρούς καρπούς. Παρουσιάζονται ἀσφαλῶς κατά καιρούς μερικοί, πού διατυπώνουν ἀπόψεις ὀρθολογισμοῦ, ἀγνωστικισμοῦ καί ἄρνησης καί λέγουν: Τί τήν θέλουμε τήν θρησκεία; Τήν διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου; Μᾶς ἀρέσουν τά συνθήματα τῆς γαλλικῆς ἐπανάστασης 18ου αἰῶνα: ἐλευθερία, ἰσότητα, ἀδελφοσύνη. Αὐτά εἶναι καί ἀρκοῦν. Ὡστόσο, ἡ ἀπάντηση πρός αὐτούς, πού λέγουν αὐτά εἶναι, ὅτι λησμονοῦν παχυλῶς, ὅτι οἱ σπουδαῖες αὐτές ἔννοιες βρίσκονται στή Καινή Διαθήκη, δηλαδή, τά σταφύλια προέρχονται ἀπό τό ἀμπέλι τοῦ Θεοῦ καί αὐτό τό ἀμπέλι ἐνίοτε τό καταστρέφουν ἐν ὀνόματι μιᾶς κακῶς νοουμένης «ἐλευθερίας», «ἀδελφοσύνης» καί «ἰσότητας».

Ἄλλοι λέγουν ὅτι ὁ Θεός εἶναι μία ὑπόθεση ἄχρηστη. Υἱοθετοῦν τήν ἰδεολογία τοῦ J. P. Sartre, ὅπου στό βιβλίο του «Ὑπαρξισμός εἶναι οὑμανισμός», ἔγραφε ὅτι: «Θά συμπνίξουμε τόν Θεό. Δέν τόν χρειαζόμαστε». Ἔλεγε τοῦτο, χωρίς νά ἀντιλαμβάνεται, ὅτι προσπαθῶν νά συμπνίξει τόν Θεό συμπνίγει τόν ἄνθρωπο, φυγαδεύει τήν χαρά ἀπό τό πρόσωπο τῆς γῆς καί βυθίζει τό ἄτομο καί τήν κοινωνία σέ ἀπύθμενο ὠκεανό ὀδύνης. Διότι, ὅπου λείπει ὁ Θεός, ἐκεῖ κυριαρχεῖ ἡ ἀβεβαιότητα, ὁ φόβος, ἡ καχυποψία, ὁ ἄκρατος ἐγωϊσμός πού μεταβάλλει τόν ἄνθρωπο ἐπιθετικό γιά τόν ἄλλον, σέ ἄσκηση βίας πρός τόν πλησίον.

*

7. Εἶναι γεγονός πλέον, ὅτι σχεδόν καθημερινά λαμβάνουμε πικρά πεῖρα τῶν καταστρεπτικῶν ἀποτελεσμάτων μιᾶς ἄθρησκης ἀγωγῆς τῶν νέων. Τό ἀπόφθεγμα ὅτι «χωρίς Θεό ὅλα ἐπιτρέπονται» ἰσχυρῶς ἰσχύει καί βλέπουμε τά θλιβερά ἀποτελέσματα.

Ἡ κακή συμπεριφορά τῶν ἀνηλίκων εἶναι ἀντικατοπτρισμός τοῦ πνευματικοῦ προσανατολισμοῦ τῆς σύγχρονης κοινωνίας. Ὅταν ἡ ἠθική παρακμή ἔχει γενικευθεῖ, ὅταν ἡ μετριότητα εἶναι στό προσκήνιο, ὅταν ἡ ἀπαξίωση τῶν ἀξιῶν τῆς ζωῆς καθίσταται σύνηθες φαινόμενο, τότε τί νά περιμένουμε; Λυπούμεθα εἰλικρινά γιά τά ποικίλα φαινόμενα τῆς κακῆς συμπεριφορᾶς, τῆς βίας, τῆς ἀναρχίας, τῆς ἐγκληματικότητας τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας, ἀλλά στό βάθος πρέπει νά τό ξέρουμε καλά, ὅτι ὑπάρχει τό μεγάλο θέμα καί αὐτό εἶναι ὁ πνευματικός λιμός στόν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἄλλως τό ἔλλειμμα τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς. Χίμαιρα θ’ ἀποβαίνει ἡ τακτική ἐπίλυσης τοῦ προβλήματος μόνον μέ ἀστυνομικά μέτρα. Βεβαίως καί χρειάζονται τά μέτρα αὐτά, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, ἀλλά δέν ἀρκεῖ ἡ ἐφαρμογή τοῦ νόμου. Ἰσχύει, ἐν προκειμένῳ, ἡ ἐφαρμογή καί στίς ποικίλες παραβατικότητες τῆς νεολαίας, τό «dura lex sed lex». Ἀλλ' ἐάν πρόκειται νά λύσουμε τήν νεανική παραβατικότητα μέ τό «dura lex sed lex» δέν θά ὑπῆρχε ἀνάγκη ὕπαρξης τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας.

Χρειαζόμεθα, συνεπῶς, μία στροφή πρός τήν αἰώνια Πηγή. Δέν εἶναι ἀρκετό τό γνωστικό ἀντικείμενο καί οἱ ἀναλύσεις τῆς ψυχολογίας καί τῆς τεχνογνωσίας. Ἀναμφισβήτητα συντελοῦν καί οἱ ἐπιστημονικές αὐτές γνώσεις στήν ὅλη παίδευση, ἀλλά εἶναι ἀδήριτη ἀνάγκη, ἐκεῖ πού φθάσαμε, νά δοθεῖ καί ἡ πνοή τῆς πίστεως, τά εὐγενῆ ἰδανικά, τά ἠθικά πρότυπα. Ἡ ἄνευ Θεοῦ ξηρά μόνο γνώση δέν θά ἐπιλύσει ἐσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ συνείδησης καί ζωῆς τῶν νέων. Θά ὑφίσταται πάντα μία δυσαρμονία, πού θά γεννᾶ πικρίες καί ἀπογοητεύσεις. Καί θά ἰσχύει, ἐν προκειμένῳ, τό βιβλικό λόγιο: «Θλῖψις καί στενοχωρία ἐπί πᾶσαν ψυχήν ἀνθρώπου τοῦ κατεργαζομένου τό κακόν» (Ρωμ. 2,2).

Ἡ πληρότητα, ἑπομένως, μιᾶς σωστῆς παιδείας δίδεται καί μέ τήν χριστιανική ἀγωγή. Ἄν δέν τήν εἴχαμε, ἔπρεπε νά τήν βροῦμε. Ὅμως εἶναι δική μας. Τήν ἔχουμε, ὡς κληρονομιά καί ὡς πολύτιμο θησαύρισμα. Ἔτσι ἡ προσευχή, ὁ ἐκκλησιασμός, ἡ παρουσία τοῦ ἱερέως στή σχολική κοινότητα, οἱ διαλέξεις, οἱ συνάξεις ἐκπαιδευτικῶν, γονέων, ἀποτελοῦν στοιχεῖα ὑγιοῦς παιδαγωγικῆς μορφώσεως.

Ὁ Πλάτων στόν διάλογό του μέ τόν Κρίτωνα γράφει: «Οὐ τό ζῆν περί πλείστου ποιητέον, ἀλλά τό εὖ ζῆν» (48, Β'). Ἡ ἀναζήτηση τοῦ «ἀγαθῶς ζῆν» εἶναι τό σημαντικότερο, πέρα ἀπό τό «ἁπλῶς ζῆν». Ἀλλά καί ὁ βιβλικός λόγος, ὁ τοῦ Χριστοῦ, λίαν ἀνώτερος: «Οὐκ ἐπ' ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ' ἐπί παντί ρήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ» (Ματθ. 4,4).

Στό σημεῖο αὐτό ἀξίζει νά παρουσιάσουμε δύο χρήσιμα ἱστορικά περιστατικά πού πολύ ἔχουν νά μᾶς διδάξουν. Τό πρῶτο: Μία ἡμέρα στήν ἀρχαία Ἀθήνα ὁ περίφημος φιλόσοφος ὁ Διογένης τί ἔκανε; Ἕνα παιδί πού βρισκόταν καί περπατοῦσε σ' ἕνα δρόμο τῶν Ἀθηνῶν μαζί μέ τόν παιδαγωγό του, μόλις τό παιδί τόν εἶδε, ἔσκυψε κάτω, πῆρε μία πέτρα καί τοῦ τήν πέταξε. Τότε ὁ φιλόσοφος δέν ἐπετίμησε τό παιδί ἀλλά ράπισε τόν παιδαγωγό, θέλοντας νά δείξει ὅτι ἐκεῖνος, ὁ δάσκαλος ἔφταιγε γιά τήν κακή συμπεριφορά τοῦ παιδιοῦ.

Τό δεύτερο: «Ἕνας σπουδαῖος διδάσκαλος, ἀφοῦ ἔζησε ἀρκετά χρόνια διδάσκων σέ κάποια πόλη, ἐπρόκειτο νά ἐπιστρέψει στήν πατρίδα του. Κατά τήν ἀναχώρησή του, οἱ μαθητές του, πού εἶχαν συγκεντρωθεῖ γιά νά τόν ἀποχαιρετήσουν, τόν παρεκάλεσαν τότε, νά τούς εἰπεῖ ἀκόμη μερικά πράγματα. Ἐκεῖνος, πράγματι, τούς μίλησε περί ἀγάπης, περί τῆς ἐλεημοσύνης, τῆς ἐργασίας, τῆς χαρᾶς, τῆς φιλίας, τῆς διάκρισης καλοῦ καί κακοῦ. Ὅταν τελείωσε, τότε ἕνας μαθητής τόν παρεκάλεσε νά ὁμιλήσει καί περί θρησκείας. Καί ὁ διδάσκαλος ἀπήντησε: «Μά γιατί ἄλλο μιλοῦσα τόσην ὥρα; Τί ἄλλο εἶναι ἡ θρησκεία παρά ἡ ἐφαρμογή ὅλων αὐτῶν τῶν ἀρχῶν; Ποῖος μπορεῖ νά χωρίσει τήν πίστη του ἀπό τά ἔργα του ἤ τίς πεποιθήσεις του ἀπό τήν καθημερινή του ζωή»;

*

8. Ἀλλά ἀκόμη ὀφείλουμε νά τονίσουμε ὅτι ὑπάρχει καί ἡ ἄλλη πλευρά τοῦ λόφου. Ὑπάρχει καί ἡ ὑγιής νεολαία. Πολλοί εἶναι οἱ νέοι καί οἱ νέες πού ἀγωνίζονται τόν καλόν ἀγῶνα τῆς πίστεως, πού διαπρέπουν στά γράμματα, στήν ἐπιστήμη, στήν τιμιότητα τῆς ἐργασίας τους. Νέοι, ἁγνοί καί καθαροί πού ἐκκλησιάζονται, πού βοηθοῦν σέ ἱεραποστολικά κλιμάκια, σέ διακονήματα τῆς Ἐκκλησίας. Νέοι μέ σεβασμό σέ ἀρχές καί ἀξίες. Νά γνωρίζουμε ὅτι οἱ νέοι μας δέν εἶναι κακοί. Στήριγμα χρειάζονται. Ἀγάπη θέλουν. Διαπαιδαγώγηση χρειάζονται.

Στό σημεῖο, λοιπόν, αὐτό, ἄς ἀκούσουμε ἐπιγραμματικά καί μερικές συγκεκριμένες παραινέσεις γιά μιά ὀρθή διαπαιδαγώγηση:

1. Χρειάζεται νά ὑπάρχει κατανόηση τῶν παιδιῶν μας.

2. Ποτέ περιφρόνηση καί ἀδιαφορία γι' αὐτά.

3. Πολλή ὑπομονή στή διαπαιδαγώγηση.

4. Διάλογο μέ διακριτικότητα καί εἰλικρίνεια.

5. Μή διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας, ὅτι βασικό στοιχεῖο ἀποτελεῖ πάντοτε τό δικό μας ζωντανό παράδειγμα.

6. Ἡ ὅλη ἀγωγή πρέπει νά γίνεται μέ πολλή ἀγάπη, σωστή καί ἀληθινή ἀγάπη.

7. Πάντοτε νά ὑπάρχει ἡ αἴσθηση, ὅτι τά παιδιά εἶναι δῶρα τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἰδιοκτησία μας.

8. Ποτέ μή τά καταρᾶσθε.

9. Πάντοτε καταφυγή στά γόνατα τῆς προσευχῆς καί ὅ,τι δέν μποροῦμε ἐμεῖς νά ποῦμε στά παιδιά, νά τά λέμε στό Θεό.

10. Τό κορυφαῖο τῆς ἀγωγῆς εἶναι ὁ ζωντανός σύνδεσμος τῶν παιδιῶν μας μέ τόν Χριστό.

9. Ἐν κατακλεῖδι, ἡ χριστιανική παιδαγωγία, εἶναι ἀποδεδειγμένο, ὅ,τι αὐτή φέρει, τήν ἐσωτερική ἠρεμία στήν ταραγμένη συνείδηση καί αὐτή ἐποικοδομεῖ τήν ἐπίγνωση τῶν ἀξιῶν τῆς ζωῆς. Ὁ ἀρχαῖος συγγραφεύς Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, στό ἔργο του «Παιδαγωγός» ἔγραφε: «Ἔστι δέ ἡ κατά Θεόν παιδαγωγία κατευθυσμός (=κυβέρνηση) ἀληθείας εἰς ἐποπτείαν Θεοῦ καί πράξεων ἁγίων ὑποτύπωσις ἐν αἰωνίῳ διαμονῇ» (PG 8, Z’, 313). Καί ὁ μεγάλος Ἱεράρχης, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, χαρακτηριστικά τόνιζε: «Δεῖ τούς γονεῖς ἅπαντας, τῷ Θεῷ, τά τεχθέντα τρέφειν παιδία» (PG 54, 653), δηλαδή μία ἀνατροφή «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου» (Ἐφ. 6,4), καθ' ὅτι, προσθέτει, ὁ θεοφόρος ἱερός πατήρ, «ψυχή παιδίου παντός χρυσίου τιμιωτέρα» (PG 60, 204)»._

Για το βίντεο της ομιλίας πατήστε εδώ.






Σχόλια

Συνολικές προβολές σελίδας

e-info.gr

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ

ΜΑΝΔΡΩΖΟΣ

ΚΑΚΑΛΕΤΡΗΣ

ΑΝΟΥΣΟΣ

ΓΚΟΥΜΑΣ

ΜΠΑΤΣΑΚΗΣ

ΑΓΡΟΑΞΩΝ

LAKONES.gr

RETV.gr ΝΕΑ - ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

ΑΦΑΙ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ 2731026347

ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ

NEOPTIC

EVROTAS CLEAN

ESTHIQUE

ΟΔΗΓΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΣΙΠΟΥΡΑΣ

BANNER 1

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΙΜΠΙΔΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΑΦΟΣ

SLEEP EXPERTS

ΕΜΙΛΥ ΚΑΡΥΓΙΑΝΝΗ

MONEMVASIA GROUP

IATRIKOS.gr

NRG SPORTS

VOiD ΣΠΑΡΤΗ

Diafimistes.gr

ΒΕΚΡΑΚΟΣ

AGORA

ΦΟΥΝΤΑΣ

ΣΠΥΡΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ & YIOI ΣΠΑΡΤΗ

ΠΙΑΤΣΑ

ΨΗΣΤΑΡΙΑ ΚΑΦΕΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΠΑΡΤΗ

BUSINESS ΠΙΤΣΑΡΙΑ ΣΠΑΡΤΗ 2731022395

Greek Exports Directory

GRAD ΔΙΕΘΝΗ ΜΕΣΙΤΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΑΘΗΝΑ ΣΠΑΡΤΗ ΛΑΚΩΝΙΑ

ANT1 SOUTH

BEST RADIO

ΓΡΗΓΟΡΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΖΩΝΤΑΝΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΝΑΛΙΑ

ΑΓΓΕΛΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ

EBLOG

GRAD GROUP

LAKONES.gr ΝΕΑ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ